تاریخچه دامپروری و قدمت آن چیست؟

دامپروری صنعتی قدیمی در بین جوامع بشرمی باشد که سبب تامین برخی از مهم ترین نیازهای انسان هااز قرن های بسیار دور تا کنون بوده است.

تاریخچه و قدمت شروع دامپروری و اهلی کردن اولین حیوانات

دامپروری و دامداری را می‌توان شاخه از حوزه کشاورزی محسوب کرد که با اهلی کردن و رشد دادن حیواناتی نظیر اسب، گوسفند، گاو، گاومیش، بز سر و کار دارد.

تاریخچه این شغل به حدود 10000 سال پیش و دوران نوسنگی بر می‌گردد اما به احتمال زیاد خیلی پیش‌تر از این زمان مقدمات این صنعت به وجود آمده است. بر طبق گمانه زنی هایی مبنی بر اینکه انسان 1.5 میلیون سال پیش از آتش برای پختن غذا استفاده کرده است عده‌ای معتقدند که زمان شروع فعالیت دامداری و دامپروری در میان اجداد ما انسان‌ها، به بیش از ده هزار سال قبل برمی‌گردد.

تاریخ اولین زمان اهلی کردن حیوانات چه موقع بوده است؟

اندکی بعد از این زمان، شواهدی مبتنی بر کشف استخوان‌های حیوانات اهلی از مکان های شکل گیری جوامع بشری بدست آمده که بر اساس آنها می‌توان به صورت حدودی زمان اهلی کردن حیوانات را تخمین زد. در اینگونه امکان باستانی استخوان هایی در چاله های مربوط به آشپزخانه‌ها کشف شده‌اند. اگر چه تاریخ دقیقی برای چنین کشفیاتی نمی‌توان مشخص کرد اما چیزی که مسلم است این است که بز ها و گوسفندان در حدود 8000 سال پیش از میلاد در سراسر قاره آسیا اهلی شده‌اند.

شاید گوسفندان و بز ها جزو دومین گروه اهلی شده از حیوانات برای کار کشاورزی بعد از سگ باشد که به بشر برای داشتن زندگی بهتر کمک کردند.

در زمان سکونت مردمان اولین شهر بین النهرین در سال 5400 پیش از میلاد دامپروری به طور گسترده ای انجام می شد و حیوانات اهلی به عنوان نیروی کاری قوی و موثر ( مانند شخم زدن و حمل بار و… ) و یا به عنوان حیوانات خانگی و منبع غذایی بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

بررسی های تاریخی نشان می دهد که اهلی کردن دام هایی مانند گاو ، گوسفند و بز بی شک از مراحل مهم در تاریخ زندگی انسان ها بوده است این اتفاق توانست انسان را در مناطق مناسب از نظر کشاورزی و دامپروری ساکن کند و به سبب آن به مراتب پایگاه های تمدن پی ریزی شود.

مورخین هدف از اهلی کردن دام ها استفاده از شیر و گوشت و دیگر محصولات دامی دانسته اند.

آنها معتقدند که شیر اولین غذای حاصل از نگهداری دام بوده که وارد زنجیره غذایی بشر شده است. امروزه نیز شاهد هستیم که شیر به جهت داشتن مواد مغذی مختلف، جایگاه ویژه ای را در سبد غذایی ما انسان‌ها دارا است.

نگهداری و پرورش گوسفند در ایران از سابقه طولانی برخوردار است. این طور می توان استدلال کرد که در گذشته گوسفندان ایرانی به نقاط مختلفی از جهان برده شده اند. سبک سنتی دامپروری عشایری و باز در ایران بسیار شایع می باشد.

با بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی در این مطلب آشنا شوید.

شرح تاریخچه دامپروری

اسب‌ها به مرور زمان به وسیله متصل شدن به ارابه‌های بزرگ و مختلف به یک عنصر مهم در جنگ تبدیل شدند.

اهلی کردن حیوانات و به وجود آمدن دامپروری تغییر چشمگیری در نحوه زندگی مردم به وجود آورد. تمدن‌هایی که به وسیله شکار و جمع آوری غلات به امرار معاش ادامه می‌دادند، اکنون می توانستند سکونتگاه های دائمی برای خود به وجود آورند و با اتکا به گاو و گوسفند خود به زندگی کردن و تامین مایجتاج موردنیازشان از نظر پوشاک و غذا بپردازند.

در بسیاری از فرهنگ های باستانی تصاویر حیوانات و اشکال آنها به عنوان نمادهای مذهبی و هویتی شناخته می‌شد.

حفاری های زاید در مناطق مختلف از جمله بین النهرین نشان داده است که وجود استخوان های حیوانات درنده و وحشی در بعد از به یک جا نشینی بشر به تدریج کم شده است اما در عوض استخوان های بز و گوسفندان اهلی بعد از همین سال ها افزایش داشته است. همین الگو در سایر نقاط دنیا از جمله چین، هند و مصر مشخص می‌باشد.

البته نظریه دیگری نیز پیرامون این بحث وجود دارد مبنی بر اینکه گوسفندان و بزهای وحشی در تلاش برای فرار از حیوانات درنده در نزدیکی سکونت گاه های بشری تجمع می کردند که بعد از تماس با انسان ها اهلی شده اند و به عنوان یک منبع غذایی در دسترس شناخته شده اند.

در این سایت بخوانید: معرفی یکی از بهترین گوسفند شیرده دنیا به نام نژاد گوسفند آصف در سایت بازار گوسفند

خلاصه ای از تاریخچه دامپروری :

در آثار تاریخی به جا مانده از تمدن های گذشته که گاهی اوقات تاریخ آن به چند هزار سال قبل از بر می گردد به وضوح چگونگی استفاده مردم از دام های زنده نمایان شده است. به طور مثال مدارک باستانی که در مصر بدست آمده نشان می دهد که گوسفندان در مزارع پرحاصل اطراف رود نیل به چرا مشغول هستند و مردم این دوران از گوشت ، شیر و پشم این حیوانات استفاده می کنند.

علارغم آثار متعدد باستان در مناطق مختلف جهان بسیاری از مورخان معتقدند که ایرانیان باستان توانسته اند اولین بار گوسفند را اهلی کنند. نتایج بدست آمده از کاوش های انجام شده در تپه سیلک خود به واقع تایید کننده این مسئله می‌باشد. به طور کلی باستان شناسان قدمت دامپروری در این کشور را بسیار طولانی می دانند و حتی عده ای عهد حجر و ماقبل دوران سنگی را برای آن تعیین می کنند.

منشا پیدایش و رشد گوسفندان اهلی 

خیلی روشن است که علت اصلی رو آوردن اجداد ما برای اهلی کردن گوسفندان چیزی جز بر طرف نمودن نیازهای غذایی و پوشاکی نبوده است. تولید شیر، پشم، گوشت و سایر فراورده ها در دورانی که غذا به سختی یافت میشد، برای بشر بسیار مناسب بود.

اگرچه بر اساس بقایای باستانی و فسیل استخوان های گوسفندان می توان به صورت تقریبی منشا پیداش گوسفندان اهلی را تا حدودی تخمین زد اما به هرحال بین محققان علوم مرتبط با حیوانات در این مورد اختلافاتی وجود دارد. همانطور که هم اکنون نیز مشاهده می کنید در دنیا تنوع نژادی گوسفندان بسیار زیاد و این خود امکان بروز خطا در شناسایی قدمت پرورش گوسفندان اهلی را مشکل‌تر می کند. مهم ترین مشخصه یکسان بین گوسفندان اهلی از گذشته های بسیار دور تا کنون آرام و بی آزار بودن این حیوانات می باشد . این مسئله سبب شده است دانشمند به این نظریه دست یابند که اولین گله داران توانسته اند به شکلی گوسفند را اهلی کنند که کاملا مطیع و آرام باشند و واکنش های وحشیانه نداشته باشند. همانگونه که در بالا نیز اشاره کردیم بازه تخمینی برای این عمل دقیق نیست و کارشناسان آن را بین هشت تا ده هزار سال تصور می کنند.

انسان ها در آن دوران از پراکندگی جمعیتی چندانی برخوردار نبودند اما کم کم با توجه به گسترده شدن قلمرو آنها، گوسفندان توانستند که با هر شرایط جغرافیایی که انسان ها ساکن شدند، تطابق پیدا کند. وقف پیدا کردن با شرایط جدید ملزم به ایجاد تغییراتی در بدن حیوانات بود که کم کم این تکامل صورت گرفت. به همین خاطر است که اکثر گوسفندان از لحاظ میزان تولید گوشت، شیر، رنگ بدن، میزان دنبه و اندازه شاخ با هم تفاوت هایی دارند.

یکی از تکاملات در این گونه حیوانی این است که به دلیل افزایش مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی سرد جثه برخی گوسفندان درشت تر شده و پشم نیز عایق بهتری شده است.

منشا پیدایش و گسترش گاوهای اهلی:

اولین شواهد ثبت شده از پروسه اهلی شدن گاو، به تقریباً 9000 سال پیش و منطقه آناتولی واقع در غرب آسیا برمی‌گردد. انسان‌ها در ابتدا گاوها را با هدف تولید گوشت نگهداری می‌کردند اما انسان‌های نخستین خیلی زود به ارزش شیر گاو ها نیز پی‌ بردند و از آن زمان به دو منظور تولید شیر و گوشت گاوها را نگهداری می‌کردند.

افول و ظهور دامپروری در طول تاریخ:

اصولا همیشه در تاریخچه دامپروری همیشه دوران رونق وجود نداشته و مسائل مختلفی از جمله خشکسالی های پی در پی، سیل، زمین لرزه و دیگر حوادث طبیعی و غیر طبیعی خسارات هنگفت و گاهی اوقات جبران ناپذیری را به دامداران وارد می کرده است.

به عنوان مثال مطالعات باستان شناسی نشان می دهد که پرورش دهندگان گوسفند، بز و گاو در اوایل دوره نوسنگی با میزان بالایی از مرگ و میر در میان گله حیوانات خود رو به رو بوده اند.

اگر بخواهیم کمی بیشتری در مورد توضیح بدهم باید بگویم که در چند دهه گذشته نتایج تحقیقات مورخان حکایت از آن دارد که بیشتر مردمانی که تازه با موضوع پرورش دام و اهلی کردن حیوانات آشنا شده بودند، هنوز اطلاعات زیادی در مورد بیماری ها و روش های تغذیه دام های خود نمی دانستند و به همین خاطر در میان حیوانات خود به خصوص دام های ضعیف، شاهد مرگ و میر زیادی بودند.

در هزاره 8 قبل از میلاد، گله داران اولیه کم کم با شرایطی که در آن حیواناتشان را می توانستند به خوبی نگهداری کنند، آشنا می شدند.