گاوها جزو حیوانات بزرگ جثه هستند و بر حسب نژاد، سن، جنسیت و نوع نگهداری در گله، ممکن است تفاوتهای وزنی زیادی در میان آنها وجود داشته باشد. وزن گاو و گوساله فقط یک عدد روی کاغذ نیست. همین عدد است که جیره مصرفی این حیوانات را در مجتمعهای پرورش گاو تنظیم میکند، زمان مناسب فروش و کشتار را مشخص کند و در نهایت سود و زیان واحدهای گاوداری را میتواند جابجا کند. بنابراین تا وقتی که دامداران از وزن اعضای گله خود اطلاع دقیق نداشته باشند، نمیتوانند تصمیمهای دقیق برای مدیریت صحیح و محاسبه سود و زیان کار خود داشته باشند.
در یک مطلب تخصصی دیگر از سایت بازار گوسفند، ابتدا به بررسی میانگین وزنی گاو و گوساله از نژادهای مختلف و در سنین گوناگون میپردازیم. سپس سراغ معرفی روشهای محاسبه وزن گاو و گوساله بدون استفاده از باسکول میرویم و در نهایت میزان گوشت دهی لاشه این حیوانات به بازار را بررسی خواهمی کرد.
درباره متوسط وزن گوسفند زنده اینجا بخوانید.
میانگین وزن یک گاو چقدر است؟
متاسفانه هیچ پاسخی قطعی برای این سوال وجود ندارد و نمیتوان یک عدد ثابتی برای وزن همه گاوها بیان کرد، چرا که عوامل متعددی بر وزن این حیوانات تاثیرگذار هستند، عواملی مثل سن، نژاد و جنسیت. به طور کلی طیف وسیعی از بازههای وزنی را میتوان برای آنها در نظر گرفت.
وزن گاو نهتنها شاخصی برای ارزیابی سلامت و رشد دام است، بلکه در ارزشگذاری اقتصادی، مدیریت جیره غذایی، برنامهریزی پرواربندی و تعیین زمان بهینه کشتار نقش تعیینکننده دارد. با این حال، این شاخص ثابت نیست و به مجموعهای از عوامل ژنتیکی، تغذیهای و محیطی وابسته است.
در میان این حیوانات اهلی نژادهای فوق العاده سنگین با متوسط وزن 1500 کیلوگرم و نژادهای سبک با 500 کیلوگرم وزن نیز وجود دارند.
اما با این حال میانگین وزن گوساله و گاوها نر بالغ را میتوان بین 800 تا 1000 کیلوگرم و گاوها ماده بالغ 600 را 800 کیلوگرم در نظر گرفت.
در این سایت بخوانید: سن بلوغ گاو چقدر است؟
عوامل موثر بر وزنگیری گاو و گوساله
همانطور که در قسمت بالا اشاره شد، فاکتورهای زیادی بر میزان وزنگیری گاو و گوساله تاثیر میگذارند. شناخت عوامل کلیدی وزنگیری، به دامدار کمک میکند هم رشد بهینه دام را مدیریت کند و هم از هزینههای اضافی جلوگیری نماید.
1- نژاد
نژاد، مهمترین عامل ژنتیکی در تعیین پتانسیل وزنگیری است:
- نژادهای گوشتی: مانند آنگوس، شورتهورن و سمینتال، ظرفیت بالایی برای افزایش وزن و تراکم عضلانی دارند.
- نژادهای شیری: مانند هلشتاین و جرسی، بخش عمده انرژی دریافتی را صرف تولید شیر میکنند و معمولاً وزن کمتری دارند.
- نژادهای دو منظوره: مانند سمینتال، هم برای تولید شیر و هم گوشت مناسب هستند و در شرایط مدیریت خوب، وزن بالایی میگیرند.
2- سن
دامهای جوان سبکترند و با افزایش سن، وزن به سقف ژنتیکی نزدیک میشود. گوسالهها در ماههای اول زندگی بیشترین سرعت رشد را دارند.
3- جنسیت
گاوهای نر به دلیل تراکم عضلانی بیشتر و اثر هورمونها ، بهطور میانگین سنگینتر از مادهها هستند.
4- تغذیه
کیفیت جیره، نوع علوفه، میزان پروتئین، مکملهای معدنی و مدیریت خوراکدهی، مستقیماً بر سرعت رشد اثر دارد.
5- شرایط محیطی و نگهداری
آبوهوای معتدل، جایگاه استاندارد، فضای کافی برای تحرک و پیشگیری از استرس حرارتی، به افزایش راندمان وزنگیری کمک میکند.
وزن گوساله از تولد تا یکسالگی
معمولا عمر گوساله ها از یک سال بیشتر تجاوز نمیکند. از آنجایی که این حیوانات جوان هستند، جثه کوچکتری داشته، و وزن کمتری نیز دارند.
وزن تولد، نقطه شروع رشد دام است و کیفیت آغوز و تغذیه اولیه نقش حیاتی دارد.
- وزن تولد: معمولاً بین 35 تا 38 کیلوگرم.
- ماه اول: افزایش وزن 30 تا 60 کیلوگرم بسته به نژاد.
- ۶ ماهگی: در نژادهای گوشتی، معمولاً بین 200 تا 250 کیلوگرم.
- ۱۲ ماهگی: بسته به نژاد و مدیریت تغذیه، ممکن است به 350 تا 450 کیلوگرم برسد.
البته نژاد گوساله میتواند تا حد زیادی بر روند وزن گیری این حیوانات اهلی و پرفایده تاثیر بگذارد. به عنوان مثال یک گوساله از نژاد جرسی ممکن است در ماه اول زندگی خود 30 تا 40 کیلوگرم افزایش وزن را تجربه کند در حالی که برای یک راس گوساله از نژاد سوئیسی قهوهای این مقدار میتواند تا 60 کیلوگرم هم افزایش پیدا کند.
متوسط وزن یک گاو گوشتی چقدر است؟
در مقایسه با گاوهای شیری، گاوهای گوشتی معمولا وزن بسیاری بیشتری دارند. در واقع امروزه با اصلاحات ژنتیکی و استفاده از جیره های غذایی مخصوص سعی میشود که گوسالههای گوشتی را تا حد امکان افزایش وزن دهند.
یکی از محبوبترین گاوهای گوشتی جهان نژاد آنگوس است. هنگامی که گوسالههای این نژاد تنها شش ماه سن دارند، اغلب بین 200 تا 250 کیلوگرم وزن آنها متغییر است. همچنین تلیسههای بالغ این نژاد هم بین 350 تا 650 کیلوگرم هستند. نژادهای گوشتی دیگر مانند شورت هورن هم حتی از گوسالههای آنگوس سنگین تر نیز میباشند.
به همین ترتیب وزن گاوهای گوشتی نر بسیار بیشتر از همتایان ماده خود هستند. در ضمن به هر اندازه که جیره غذایی و نحوه نگهداری از این حیوانات بهتر باشد، در زمان پرواربندی و نگهداری سنگین تر از سایر گاوها خواهند شد.
جدول رشد وزنی گاو و گوساله بر اساس نژاد سمینتال و هلشتاین
سن دام | وزن گوساله هلشتاین (کیلوگرم) | وزن گوساله سمینتال (کیلوگرم) | توضیح کاربردی |
---|---|---|---|
تولد | 40-45 | 42-48 | وزن تولد سالم، وابسته به جنیست و شرایط تغذیه مادر |
3 ماه | 90-110 | 100-120 | پایان دوره شیردهی کامل، آماده برای دریافت تغذیه کمکی |
6 ماه | 180-220 | 200-240 | شروع پرواربندی |
9 ماه | 260-320 | 290-350 | افزایش توده عضلانی، نیاز به جیره پرانرژی |
12 ماه | 350-420 | 390-460 | مرحله تلیسه، برای گاو شیری آماده جفت گیری |
18 ماه | 500-580 | 550-620 | رشد کامل اسکلتی |
بالغ | 600-700 (ماده) / 800-950 (نر) | 650-800 (ماده) / 900-1100 (نر) | وزن زنده در شرایط ایده آل پرورش |
فرمول عملی محاسبه وزن زنده گاو بدون باسکول
برای تخمین وزن زنده بدون استفاده از ترازو، میتوان از اندازهگیری محیط سینه و طول بدن استفاده کرد:
وزن زنده (کیلوگرم) = (محیط سینه × محیط سینه × طول بدن × 87) ÷ 10,000
- محیط سینه: دور قفسه سینه، پشت پاهای جلویی (سانتیمتر)
- طول بدن: از سر شانه تا استخوان نشیمنگاه (سانتیمتر)
این روش با خطای تقریبی 3 تا 5 درصد در دامهای بالغ کارایی دارد.
اندازهگیری وزن گاو با نوارهای وزن (Weight Tapes)
نوارهای وزن یا Weight Tapes ابزار ساده، کمهزینه و قابلحملی هستند که برای برآورد تقریبی وزن زنده گاو بدون نیاز به باسکول استفاده میشوند. این نوارها معمولاً از جنس پلاستیک یا پارچه مقاوم ساخته شده و بر روی آن مقیاسهایی بر حسب کیلوگرم یا پوند چاپ شده است. روش کار به این صورت است که نوار را به دور سینه دام، درست پشت دستها و در محل اتصال دندهها میپیچند.
عددی که روی نوار مقابل شاخص تعیینشده قرار میگیرد، بهصورت تقریبی وزن زنده دام را نشان میدهد. این روش بر اساس رابطه بین محیط قفسه سینه و وزن بدن طراحی شده و برای گاوهای شیری، گوشتی، تلیسهها و حتی گوسالهها کاربرد دارد. اگرچه دقت این ابزار به اندازه باسکول صنعتی نیست، اما برای پایش روند رشد، تعیین دوز دارو، برنامهریزی تغذیه و ارزیابی وضعیت بازار دام کاملاً کارآمد است.
تحقیقات نشان دادهاند که در صورت استفاده صحیح و اندازهگیری در شرایط ثابت (مثل ایستادن دام بهصورت آرام و بدون نفخ یا پر بودن شکم)، خطای این روش معمولاً کمتر از ۵ درصد است. استفاده منظم از نوارهای وزن میتواند جایگزین مناسبی برای توزین مکرر با تجهیزات سنگین در دامداریهای کوچک و متوسط باشد و به دامدار کمک کند تا تغییرات وزن را سریع شناسایی و تصمیمات مدیریتی لازم را اتخاذ کند.
بررسی امتیاز وضعیت بدنی گاو و گوساله
امتیاز وضعیت بدنی یا Body Condition Score (BCS) یک ابزار علمی و استاندارد برای ارزیابی وضعیت تغذیه و ذخایر انرژی بدن گاو و گوساله است که بر اساس ضخامت بافت چربی و وضعیت عضلات در نواحی کلیدی بدن سنجیده میشود. این شاخص نهتنها نشاندهنده سلامت ظاهری دام است، بلکه مستقیماً با عملکرد تولیدمثلی، رشد، تولید شیر، مقاومت در برابر بیماریها و حتی طول عمر اقتصادی گله ارتباط دارد. در سیستم رایج پنجامتیازی، هر واحد تغییر معادل تغییرات قابل توجهی در ذخایر انرژی بدن (حدود 40 تا 50 کیلوگرم وزن زنده در گاو بالغ) است. کاهش امتیاز به زیر 2.5 در گاوهای شیری میتواند به افت شدید تولید شیر، تاخیر در فحلی و افزایش خطر ابتلا به کتوز یا جابجایی شیردان منجر شود، در حالیکه افزایش بیش از حد به بالای 4 نهتنها هزینه خوراک را بالا میبرد، بلکه خطر مشکلات زایمانی، متریت و کاهش مصرف خوراک پس از زایمان را نیز افزایش میدهد.
در گاوهای گوشتی، حفظ امتیاز بین 3 تا 4 پیش از فصل جفتگیری یا کشتار، به حداکثرسازی رشد عضلانی، بهبود درصد گوشت بدون چربی و کاهش ضایعات لاشه کمک میکند. پایش دقیق این شاخص باید در نقاط حساس چرخه پرورش مانند پیش و پس از زایمان، شروع شیردهی و دوره پرواربندی انجام شود و بر اساس آن، اصلاح جیره، مدیریت گروهبندی دام و حتی برنامه واکسیناسیون صورت گیرد. این رویکرد پیشگیرانه، با ترکیب علم فیزیولوژی دام و مدیریت تغذیه، میتواند سودآوری و پایداری هر واحد دامداری را به شکل محسوسی افزایش دهد.
وزن یک راس گاو گوشتی در هنگام کشتار چقدر است؟ (بهترین وزن گوساله برای کشتار)
با اینکه دوباره تاکید میکنیم، جواب قطعی در پاسخ به این سوال وجود ندارد اما وزن اکثر گاوها در زمان کشتار معمولا بین 500 تا 800 کیلوگرم قرار دارد. البته به خاطر داشته باشید که همه گاوهای گوشتی و گوسالهها تنها در زمان رسیدن به بلوغ کامل ذبح نمیشوند چونکه برخی از مشتریان به دلیل اینکه به دنبال تهیه گوشت لطیفتر و زودپز تر هستند، ترجیح میدهند به سمت خرید گوشت گوسالههایی بروند که در وزن هایی پایینتر و سن کمتری کشتار شده باشند.
در دامداریهای صنعتی، زمان کشتار بر اساس ضریب تبدیل غذایی و بازده اقتصادی هر کیلو افزایش وزن محاسبه میشود.
یک گاو چند کیلو گوشت دارد؟
مقدار گوشت قابل مصرف یک گاو به چند عامل بستگی دارد:
- وزن زنده دام قبل از کشتار
- درصدی از وزن زنده که پس از جدا کردن سر، پوست، پاها، اندامهای داخلی و محتویات دستگاه گوارش باقی میماند (وزن لاشه گرم)
- افت وزن لاشه هنگام نگهداری در سردخانه
- میزان گوشت قابل مصرف نسبت به وزن لاشه سرد
بهطور میانگین، پس از کشتار حدود 55 تا 65 درصد وزن زنده به لاشه گرم تبدیل میشود. سپس در سردخانه حدود 2 تا 3 درصد از این وزن کم میشود. در نهایت، گوشت بستهبندیشده آماده مصرف معمولاً حدود 40 درصد وزن زنده دام خواهد بود.
مثال واقعی: یک گاو نر پرواری سمینتال با وزن زنده 700 کیلوگرم:
پس از کشتار: حدود 448 کیلوگرم لاشه گرم
بعد از سردخانه: حدود 435 کیلوگرم
گوشت بستهبندی آماده مصرف: حدود 326 کیلوگرم
کله گاو چند کیلو گوشت دارد؟
وزن سر گاو معمولاً 5 تا 7 درصد وزن زنده دام است. بخش زیادی از این وزن شامل استخوان و بافتهای غیرخوراکی است. گوشت قابل مصرف (مثل گونه، زبان، بناگوش) معمولاً بین 20 تا 30 درصد وزن سر را تشکیل میدهد.
مثال واقعی از یک گاو ۶۰۰ کیلوگرمی:
وزن تقریبی سر: حدود 36 کیلوگرم
گوشت قابل مصرف: حدود 8 تا 10 کیلوگرم
ارائه شده توسط سایت بازار گوسفند ( بهترین مرکز جهت خرید گوسفند زنده در تهران )