نفخ گوسفندان یکی از حالت هایی است که باید دامداران حتما به آن توجه ویژه داشته باشند زیرا نفخ می تواند کشنده باشد و سبب ایجاد خسارات سنگین در مزراع پرورش دام شود. به طور کلی این عارضه در این حیوانات با علائم متعددی نمایان می شود و در تمام بازه‌های سنی می تواند گوسفند را درگیر کند.
این مشکل از بیماری های دستگاه گوارش گوسفند محسوب می شود و در دسته مهم ترین عوامل ایجاد مرگ و میر ناگهانی در گله به شمار می رود.
اگر در زمینه پرورش و نگهداری گوسفند مشغول به فعالیت هستید، ضروری است که علائم و نشانه های نفخ را بشناسید تا اگر اعضای گله شما به چنین مشکلی دچار شدند، در وهله اول قادر به جلوگیری و نهایت درمان آن باشید.
در این سایت بخوانید: آخرین قیمت گوسفند زنده در کشور
نفخ گوسفند چیست؟
گوسفند ، گاو ، بز و سایر حیوانات اهلی و غیر اهلی مقادیر نسبتا زیادی گاز را در هنگام هضم غذا و سوخت و ساز بدن خود تولید می کنند که گاهی اوقات ممکن است این تجمع گازهای مختلف در دستگاه گوارش، بر اثر مشکلاتی در بدن این حیوانات ایجاد شود .
نفخ در گوسفند به دلیل تراکم گازهای موجود در شکمبه گوسفند ایجاد می شود که در اغلب موارد ناشی از تغذیه دام از علوفه های تازه نظیر شبدر و یونجه به وجود می آید و سبب تغییر میزان اسیدوز می شود.
نفخ گونه ای از بیماری های دامی است که در بیشتر مواقع می توان با اعمال یکسیری روش ها ، تحت کنترل دامداران باشد.
علاوه بر شکمبه ممکن است نفخ در روده و شیردان نیز اتفاق بیافتد .
انواع نفخ در گوسفندان
1- نفخ کف آلود:
نفخ کف آلود شکلی از این نوع عارضه است که بیشتر در فصل بهار و زمانی که گوسفندان به مراتع سرسبز با پوشش گیاهی از شبدر، یونجه و حبوبات برده می شوند، در گله گوسفندان دیده می شود. در این نوع نفخ گاز در شکمبه و در تراکمی از کف گیر می کند و سبب انبساط شکمبه خواهد شد. همانطور که حجم شکمبه بزرگ‌تر می شود، می تواند جریان خون را محدود کند و در فرایند تنفس نیز اختلال ایجاد کند. به جز این باعث وارد آمدن فشار به اندام های داخلی نیز خواهد شد. بروز نفخ کفی تا حدودی خطرناک است. چونکه در نفخ کفی، گازها به دلیل شکل گیری سریع به جای عبور آزادانه به قسمت فوقانی شکمبه بین محتویات شکمبه حبس شده و حباب های ریز کف را ایجاد می‌کنند.
حبس شدن گازها زمانی رخ میدهد که محتویات شکمبه غلیظ، چسبناک و سفت باشد. زمانی این وضعیت ایجاد می‌شود که غدد بزاقی که ترشحات خود را دهان گوسفند یا گاو می‌ریزند به اندازه کافی بزاق ترشح نمی‌کنند که با مواد غذایی در زمان جویدن و بلعیدن مخلوط شود.
اعتقاد بر این است که عمل غدد بزاقی نه تنها در اثر جویدن، بلکه بسته به میزان فیبر خشن موجود در پیش معده‌ی دوم یا نگاری تحریک می‌گردد. بنابراین کاملا روشن است که هر گاه فیبر جیره کاهش یابد، نفخ کفی ایجاد می‌شود. این نکته بدین معنی است که خطرناک ترین مراتع حاوی شبدرهایی با رشد سریع هستند که طول ساقه‌ی فیبری آن ها کوتاه باشد. مراتع کم و بیش مسن کم خطرتر هستند و در مجموع هر چه ارتفاع علوفه بیشتر باشد خطر کمتر خواهد بود.
2- نفخ گازی یا نفخ ناشی از مصرف بیش از اندازه غلات:
این نوع نفخ که معمولا با اسیدوز هم همراه است، در همه حیوانات نشخوارکننده غالبا رخ می دهد. این شکل از نفخ زمانی گوسفند را درگیر می‌کند که گوسفند یا گاو یا بز به شیوه‌ای غیراستاندارد با مقادیر زیادی از غلات و کنسانتره تغذیه شود. مصرف زیاد غلات، کربوهیدرات بیش از اندازه‌ای را در شکمبه آزاد می‌کند و به جای انجام فرایند هضم طبیعی، تخمیر می شود. از آنجایی که غذا تخمیر می شود، سریعتر از آن چیزی که گوسفند قادر به هضم آن باشد، گاز در شکمبه تولید می شود.
در مورد نفخ گوسفندان توجه به این نکته حائز اهمیت است که به هر حال گوسفندان در هر نوع خوراکی تا حد معینی دچار نفخ می شوند اما باید فرمول جیره را به شکلی تهیه کرد که مشکلات حادی در گله ایجاد نشود.
اگرچه نفخ گازی را باید به اندازه کافی جدی تلقی نمود، ولی معمولا کشنده نیست، چرا که گاز آزاد موجود در قسمت فوقانی شکمبه به هنگام فعالیت بدنی دام یا لوله زدن خارج می گردد.
نحوه تشخیص نفخ در گوسفندان
گوسفندانی که دچار نفخ می شوند در بیشتر مواقع محکم در یک جا می ایستند و به دفعات ادار می کنند و همچنین می توان ورم را در سمت چپ و راست حیوان مشاهده کرد . شکمبه متورم باعث فشار آمدن به قفسه سینه و دیافراگم دام شده و گوسفند به سختی می تواند نفس بکشد . اساسا نفخ با محبوس شدن بیش از حد گاز در بخش های دستگاه گوارشی گوسفند شکل می گیرد .
اغلب دامداران و چوپان ها، متوجه نفخ نمی شوند و تنها زمانی به این موضوع پی می برند که گوسفند به پهلو دراز می کشد و تمایلی به بلند شدن ندارد. چنین گوسفندانی ممکن است به طور کلی غذا نخورند، یا به شکم خود لگد بزنند. اسهال شدن، کم تحرکی و تشنگی شدید نیز جزو علائم این بیماری محسوب می شوند.
- با روش های پیش گیری و درمان انواع بیماری های گوسفندی در این مطلب بیشتر آشنا شوید.
درمان نفخ در گوسفندان
بدون شک پیشگیری از بروز نفخ بسیاری کم هزنیه تر و ساده تر از درمان آن است. برای اجرای یک برنامه درمانی باید با دامپزشک همکاری نزدیکی داشته باشید، زیرا فرایند درمان معمولا بسته به سن حیوان و شدت نفخ متفاوت است. توجه داشته باشید که درمان نفخ می تواند زمان بر باشد. چون مثلا در زمان مصرف بیش از حد غلات پوشش شکمبه تا شش هفته زمان نیاز دارد که خود را ترمیم کند. در نتیجه احتمالا متوجه خواهید شد که در طول این بازه‌ی زمانی گوسفندان شما سرعت رشد ضعیفی دارند.
به طورکلی نفخ می تواند دلایل زیادی از جمله بیماری های گوارشی و باکتریایی ، ژنتیک دام ها ، نحوه علوفه دادن ، آب و هوا و هچنین از طریق وارد شدن مواد سمی به بدن ایجاد شود.
به گفته محققان در این زمینه روش های مراقبتی از گله بسیار سخت است ولی می توان با کاهش زمان چرییدن حیوان و تشخیص مراتع مشکوک شبدر و یونجه ، تا حد زیادی از نفخ گوسفندان جلوگیری کرد. یکی از بهترین روش ها برای درمان نفخ در گوسفندان به تدریج و کم کم علوفه تازه دادن به حیوان در فصل بهار می باشد تا شکمبه (سیرابی) آنها به آرامی به این علوفه تازه عادت کند.
روش های درمان نفخ در گوسفندان ( درمان سریع نفخ گوسفندان ) به این صورت است که ابتدا باید تشکیل گازهای موجود در معده را متوقف کرد و بعد می توان مقداری جوش شیرین را با اب مخلوط کنید و به گوسفند بدهید یا از داروهای ضد اسید استفاده نمایید و حتما از دکتر دامپزشک کمک بخواهید.
عصاره زیره نیز جزو داروهایی ضد نفخ محسوب می شود. این ماده سبب خارج شدن گازهای شکل گرفته در شکمبه گوسفند می شود . اما برای درمان همانطور که ذکر شده بهتر است از دکتر دامپزشک بخواهید گوسفندان شما را معاینه کنند .
دواندن 10 تا 20 دقیقه ای دامی که دچار نفخ شده است روش درمانی کم هزنیه و سالمی است که شما می توانید در هنگام پدید آمدن این مشکل در کنار خوراندن مواد ضدنفخ از آن استفاده کنید. همچنین می‌توانید از شلنگ یا لویه مری جهت تخلیه گاز استفاده کنید، البته این روش مقدار تخصصی تر است و هر کسی قادر به انجام آن نیست.
در موارد بسیار شدید که حیوانات بسیار با ارزش گله دچار مشکل می شوند، حتی گاهی اوقات دامپزشک ترجیح می دهد که گوسفند را با عمل جراحی نجات دهد. نکته مهمی که در درمان نفخ باید در نظر داشته باشید، عفونت های ثانویه‌ای است که پس از نفخ گوسفندان را درگیر می کند.
به صورت کلی باید با گوسفندانی که سابقه نفخ دارند با احتیاط برخورد کرد چرا که وارد نمودن استرس به این گوسفندان شرایط را خطرناک تر نیز می‌کند.
موارد متعددی در شکل گیری نفخ ممکن است نقش داشته باشند از جمله این موارد عبارتند از :
- خوراندن بیش از حد کنسانتره
- وجود رطوبت و نم در علوفه مصرفی دام
- تغییر نابه هنگام نوع جیره غذایی
- سرعت زیاد مصرف علوفه توسط گوسفند
در خصوص بره های شیرخوار نیز باید بدانید که به ندرت دچار نفخ می شوند و معمولا در هنگامی رخ میدهد که بره ها با شیر غنی و زیادی تغذیه شوند.
نقش جوش شیرین در تغذیه گاوها و گوسفندان :
جوش شیرین در واقع ماده ای موثر برای کمک به بعضی از مشکلات گوارشی در گاوهای پرواری و شیری محسوب می شود . این ماده علاوه بر تنظیم نمودن تغییرات فصلی جیره غذایی گاوها در زمان های مختلف سال باعث رفع مشکل اسیدوز نیز می شود و برای درمان نفخ بسیار مفید است . فرایند بافری ، ویژگی است که سبب حفظ تعادل اسیدتیه در شکمبه می شود . مصرف جوش شیرین ( بی کربنات سدیم ) که به نوعی ماده ی بازی می باشد در کاهش میزان اسیدی شدن شکمبه نقش دارد و به روند هضم غذا کمک می کند .
همانطور که می دانید هر چه هضم غذا بهتر انجام شود ، ضریب تبدیل و سرعت رشد بیشتر خواهد شد که این خود به سبب افزایش بهره وری در گله شما خواهد شد.
- چنانچه به دنبال خرید گوسفند زنده هستید، اینجا کلیک نمایید.
5 نکته برای جلوگیری از بروز نفخ در گوسفندان
1-مراقب نوع و مقدار غلات مصرفی گله خود باشید:
در میان انواع غلات، جو و گندم دو محصول کشاورزی هستند که به دلیل اینکه بیشتر مورد استفاده در جیره غذایی گوسفندان قرار می‌گیرند، سبب افزایش احتمال بروز نفخ در گله می شوند. همواره سعی کنید، با تنظیم نمودن مقدار مورد نیاز برای تامین نیازهای غذایی گوسفندان، از این قبیل غلات استفاده نمایید. جو و گندم بیش از حد خرد شده یا آسیاب شده باعث افزایش سرعت آزاد شدن کربوهیدرات خواهد شد. این موضوع خود به خود نیز احتمال بروز اسیدوز و نفخ را افزایش می دهد.
2-از تغییر ناگهانی اجزای تشکیل دهنده جیره خودداری کنید:
یکی از ساده‌ترین راه ها برای جلوگیری از نفخ در گوسفندان این است که باید در صورت لزوم برای تغییر جیره، بازه‌ی زمانی خاصی را برای دوره سازگاری گوسفندان در نظر بگیرید. نفخ، مخصوصا نفخ ناشی از مصرف غلات اغلب زمانی اتفاق می افتد که جیره غذایی این حیوانات به صورت ناگهانی تغییر پیدا کند. برخی دامداران عادت دارند، بیشتر گوسفندان خود را برای تغذیه به مراتع و چراگاه ها ببرند. اگر شما به عنوان یک دامدار که در محیطی بسته، اقدام به پرورش دام می کنید، این نوع بره یا گوسفندان را خریداری نمایید حتما دچار مشکل خواهید شد. چراکه دستگاه گوارش این حیوانات باید در یک مدت زمان حدود 2 هفته‌ای به جیره جدید عادت داده شود.
3-واکسن زدن:
قبل از خرید گوسفند یا شروع فصل پروار مطمئن شوید که گوسفندان شما واکسن آنتروتوکسمی یا Pulpy Kidney را زده باشند.
4-از یک ماده ضدکف استفاده کنید:
اگر فکر می کنید گوسفندان شما در معرض خطر ابتلا به نفخ هستند، ممکن است لازم باشد که از یک ماده ضدکف برای مبارزه با این مشکل بهره ببرید. ضدکف (Anti-foaming) محصول خوارکی است که می تواند از نفخ جلوگیری کند، اما به خاطر داشته باشید که این قبیل مواد به تجویز دامپزشک نیاز دارند.
5-درصد یونجه جیره را افزایش دهید:
به جای اینکه صرفا برای افزایش منابع غذایی از غلات استفاده نمایید، می توانید درصد یونجه خشک جیره را البته با مشورت با افراد متخصص کمی بیشتر کنید. یونجه به دلیل داشتن بسیاری از مواد مغذی علاوه بر مفید بودن به سلامت دستگاه گوارش گوسفندان نیز کمک زیادی می کند. استفاده از مکمل‌های بافری را نیز بهتره در جیره غذایی گوسفندان فراموش نکنید.
- با خطرات حیوانات درنده برای گله داران اینجا بیشتر آشنا شوید.
سخن پایانی:
گاهی اوقات تشخیص و درمان بیماری نفخ گوسفندان بسیار پیچیده تر از آن چیزی می شود که گمان می کنید. چون که علائم این بیماری با سایر بیماری ها ممکن است اشتباه گرفته شود. بنابراین به عنوان یک دامدار موفق لازم است که علائم نفخ را به درستی بشناسید و حتما از دامپزشکان نیز مشورت بخواهید.
- برای خرید مرغ زنده (محلی یا ماشینی) این لینک را دنبال نمایید.
