آموزش تشخیص آبستنی گاو و گوسفندان
امروزه با توجه به اهمیت موضوع آبستنی انواع دام نظیر گاو و گوسفند، دامداران باید به دنبال کسب اطلاعات دقیق تری در مورد روش های تشخیصی و مراقبتی در مورد این گونه حیوانات باشند. متاسفانه تشخیص آبستنی در گله های گوسفند و بز اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرد. باید به این کار به عنوان یک ابزار مهم در مدیریت و افزایش سودآوری گله بیشتر بها داده شود. بررسی های مختلف نشان داده است که هزنیه نگهداری یک میش نازا می‌تواند سود چندین میش تولیدی دیگر را از بین ببرد. البته دلیل اصلی عدم استفاده از روش های تشخیص آبستنی این است که تا همین اواخر هیچ روش عملی و اقتصادی برای تشخیص آبستنی صحیح در نشخوارکنندگانی مانند گوسفند و بز وجود نداشته است.
به طور کلی برای پرورش دهندگان گاو یا گوسفند با تجربه، تشخیص باردار بودن یا نبودن اینگونه دام‌ها، می‌تواند به اندازه بررسی افزایش وزن و رشد آنها در طول زمان نگهداری مهم باشد.
نگهداری از گاو و گوسفند آبستن به صورت صحیح نیازمند رعایت یکسری نکات مهم می‌باشد که در ادامه قصد داریم در این باره مطالبی را برای شما شرح دهیم. امیدواریم که این مطلب در پیشرفت کار دامپروری مفید واقع شود.
- افرادی که مایل به خرید گوسفند زنده با قیمت مناسب و شرایطی استثنایی هستید، لینک مشخص شده را دنبال کنند.
چرا تشخیص آبستنی دام‌‌هایی همچون گاو و گوسفند مهم است؟
از آنجایی که امروزه هزنیه های نگهداری از گاو و گوسفند در دامداری ها به شدت افزایش پیدا کرده است. کسانی که در حوزه دامپروری و تولید بره و گوساله مشغول به فعالیت هستند، در صورت عدم آبستنی دام های خود دچار خسارات سنگین مالی خواهند شد و بازده ای کسب و کارشان به شدت کاهش پیدا می کند.
همانطور که گفته شد شاید مهم‌ترین فایده تشخیص آبستنی گاو و آبستنی گوسفند را شناسایی بارداری یا عدم باردار بودن دام و مدیریت هرچه بهتر گله دانست. به همین منظور بعد از تشخیص عدم آبستنی، شخص دامدار می تواند با کمک دامپزشک علت باردار نبودن حیوان را بررسی نماید و و اقداماتی را جهت جفت گیری مجدد این حیواناتی انجام دهد.
شاید تشخیص آبستنی دام در چند هفته اول بارداری کاری مشکل به نظر برسد، از این رو به دامداران عزیز توصیه می شود از افراد متخصص جهت این امر استفاده کنند. بروز اشتباه در زمینه تشخیصی به هر حال ممکن است پیش بیاید اما با توجه به حساسیت موضوع سعی کنید از افراد کم تجربه تا حد امکان استفاده نشود. و همچنین بهتر است تست مجدد نیز انجام شود. به طور کلی دامپزشکان کم تجربه باید زمانی را برای تشخیص آبستنی انتخاب نمایند که تقریبا مطمئن باشد زمان درستی را انتخاب کرده اند و کار با دقت کافی انجام شده باشد.
روش های تعیین بارداری گوسفند و گاو
تشخیص آبستنی و باردار بودن انواع دام یکی از مهارت های ضروری در شغل دامپزشکی محسوب می‌شود. به کارگیری روش های تشخیصی فواید زیادی برای دامداران به همراه دارد. از جمله این فواید می توان افزایش سطح مراقبت از گاو و گوسفند آبستن نسبت به سایر دام ها، تشخیص بیماری های دستگاه تولید مثل، به کارگیری روش هایی برای آبستن نمودن دام های غیر باردار را نام برد.
در روزهای اولیه بارداری، معمولا تشخیص آبستنی گوسفندان و گاوها کمی دشوار خواهد بود اما نشانه‌های آبستنی معمولاً در اواخر مرحله بارداری گوسفندان و گاوها به صورت واضح آشکار می‌شود اما تشخیص آن در همان ماه‌های اول بسیار مهم و سخت تر است. در روزهای ابتدایی با توجه به علائم ضعیف بارداری باید این عمل با دقت زیادی انجام شود.
با وجود نیاز به دقت بیشتر با در نظر گرفتن موارد مطرح شده تا حدود زیادی قادر به شناسایی دام‌های باردار خواهید بود.
با استفاده از وسایلی نظیر سونوگرافی می توان با دقت هرچه بیشتر این تشخیص انجام شود. علاوه بر سونوگرافی روش های دیگری برای تشخیص آبستن بودن گاو و گوسفند وجود دارد که قصد داریم هر کدام را به صورت جداگانه شرح دهیم.
- برای اطلاع نحوه خرید خروس قربانی کلیک کنید.
تشخیص آبستنی گاو و گوسفند به روش سنتی
روش های تولید مثل دام
در طی چندین سال گذشته با توجه به رشد علم در حوزه دامپروری روش های مصنوعی و طبیعی مختلفی جهت باردار نمودن انواع دام پدید آمده است از جمله روش های بارداری می توان تلقیح مصنوعی، انتقال اسپرم و فحلی اشاره کرد.
- درباره تولید مثل گوسفندان در این مقاله نکات مهمی را شرح داده ایم حتما این مطلب را هم بخوانید.
تشیخص آبستنی در گوسفند
معمولا تعداد اندکی از میش ها بعد از چرخه های فحلی و سیدرگذاری هنوز غیر آبستن هستند. در بسیار از موارد عدم آبستنی را می توان از روی رفتار و بازگشت یا عدم بازگشت میش به فحلی در زمان جفت گیری تشخیص داد.
معمولا دامپزشکانی با سابقه و مهارت بالا قادرند در هر ساعت حدود 80 تا 120 گوسفند را به وسیله سونوگرافی تخشیص آبستنی یا عدم آبستنی دهند.
بررسی بارداری گوسفند با استفاده از روش لمس شکمی
میش ها در حالت نشسته قرار می‌گیرند و قسمت پایین شکم برای وجود جنین لمس می‌شود. از جمله تلاش برای لمس تعداد جنین با انجام این عمل است. در بزها لمس بهتر است روی حیوان ایستاده انجام شود. در هر دو گونه جنین یا جنین ها معمولا پس از حدود 120 روز از شروع آبستنی قابل لمس هستند، اما مهارت در این روش نیاز به تجربه دارد و انجام این عمل روی حیوانات چاق یا حیواناتی که شکم بسیار پری دارند، دشوار است. انجام این عمل برای رحم بزرگ به دلیل تجمع آب ممکن است به اشتباه به عنوان آبستن تشخیص داده شود.
از دیگر علائم آبستنی در گوسفندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- افزایش وزن
افزایش وزن یا تغییر اندازه گوسفند یکی از بارزترین علائم بارداری گوسفندان محسوب می‌شود. گوسفندها معمولاً در دوره های اولیه بارداری (به ویژه دو ماه اول) افزایش وزن قابل توجهی پیدا می‌کنند. با این حال این افزایش وزن اولیه به اندازه افزایش وزن در دو ماه آخر آبستنی نیست. افزایش وزن در دوماه آخر بارداری قطعی تر است، زیرا در این مرحله بیشتر تغییرات سایز میش از رشد جنین ناشی می‌شود.
به عبارتی دیگر گوسفند مادر در ماه های آخر آبستنی، وزن بیشتری به خاطر بره پیدا می‌کند. همچنین علاوه بر مشاهده مسئله افزایش وزن، ممکن است متوجه ناهمواری های بر روی شکم میش آبستن شوید. اگر نمی‌توانید افزایش وزن گوسفندان خود را ارزیابی کنید، می‌توانید دور ناحیه قفسه سینه آن را اندازه گیری نمایید.
2- علاقه نشان ندان میش و قوچ به یکدگیر
همانطور که میش های آبستن به قوچ‌ها تمایلی نشان نمی‌دهند، قوچ ها نیز به میش های آبستن برای جفت گیری علاقه‌ای ندارند. معمولاً 17 روز پس از جفت گیری در صورت باردار نشدن میش، دوباره این حیوان آماده جفت گیری می‌باشد.
بنابراین اگر از یک قوچ خوب برای گله میش های خود استفاده می‌کنید و قوچ به برخی میش ها نزدیک نمی‌شود، ممکن است این اتفاق نشانه‌ی بارداری آنها باشد. قوچ آن دسته از میش‌هایی را برای جفت گیری انتخاب می‌کند که باردار نیستند. در کل میش آبستن فرمونی را آزاد نمی‌کند که نشان دهنده پذیرش قوچ باشد. به همین خاطر قوچ او را نادیده می‌گیرد. گوسفندی که دارای فرمون است، شریک مناسبی هم برای جفت گیری می‌باشد.
این روش یک آزمایش بسیار رایج و ساده در میان دامدارانی است که قصد دارند بدانند که کدام میش آبستن شده و کدام یک هنوز آبستن نشده است.
3- تغییر شکل پستان به گرد و آویزان شدن
به دلیل اینکه میش ها پس از زایش به مرور زمان تولید شیر کمتری دارند، شکل پستان آنها کمتر برجسته می‌شود و پستانک ها به بدن نزدیک تر می‌شوند. علاوه بر این حالت، تغییرات فیزیکی دیگری مثل پف کردن اندام تناسلی میش در هفته های اول آبستنی رخ می‌دهد. در مرحله آخر بارداری گوسفندان مثلا ماه سوم به بعد، ممکن است متوجه تغییرات قابل توجهی در شکل پستان این حیوانات شوید.
گوسفند آبستنی که به هفته های آخر بارداری نزدیک می‌شود، پستان گردتری خواهد داشت. همچنین پستانک ها به سمت پایین بیشتر آویزان می‌شوند. از آنجایی که پدید آمدن چنین تغییراتی فقط در اواخر مراحل آبستنی قابل مشاهده است، این علامت در چند ماه اول نمی‌تواند در تشخیص آبستنی کمک زیادی کند.
4- تولید آغوز
علامت تولید آغوز توسط میش نشان دهنده نزدیکی به زمان زایش بره است. در واقع فاصله بین بره زایی و تولید آغوز توسط میش مادر حدود ده روز است. در دو هفته آخر بارداری، اگر پستان یک گوسفند را فشار دهید، آغوز تولید می‌کند. آغوز نوعی شیر است که غلیظ تر و زردتر از شیر معمولی است. زردی و ضخامت آغوز به آن ظاهری چرک مانند می‌دهد. البته این علامت زیاد در شناسایی بارداری گوسفندان کارایی ندارد، چراکه نشانه های واضح تری برای این کار در بدن گوسفندان به وجود می‌آید، که بهتره آنها را از همان هفته های اول بررسی کنید.
5- تنگی یا سفت شدگی شکم
یکی دیگر از علائمی که ممکن است در زمان بارداری گوسفند متوجه شوید، گرفتگی شکم است. شما می‌توانید با لمس هر دو طرف شکم میش ها، سفتی شکم را احساس کنید. هنگام لمس گوسفند حامله، اگر بارداری به مراحل بعدی نزدیکتر باشد، ممکن است متوجه ناهمواری شکم این حیوان شوید. حتی ممکن است شکل کلی جنین را اگر بارداری خیلی پشرفت کرده باشد، احساس کنید. بسته به تراکم پشم گوسفندتان، ممکن است حتی متوجه حرکت بره درون شکم میش نیز شوید. در صورتی که پشم میش زیاد باشد، شاید نتوانید حرکت جنین را مشاهده نمایید.
در ضمن اگر شکم میش شما بزرگ شده باشد، این مورد را می‌توان یکی از بهترین نشانه‌های بارداری این نوع دام تلقی کرد.
6- چرخه فحلی
نظارت و بررسی چرخه فحلی میش ها در کنار جفت گیری آنها با قوچ می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه شوید میش ها باردار هستند یا نه. در کل انجام این کار می‌تواند به شما در تشخیص بارداری در مراحل اولیه کمک کند. استفاده از روش چرخه فحلی به عنوان یکی از علائم بارداری گوسفند، شامل بررسی این است که آیا میش پس از آخرین نزدیکی با قوچ وارد چرخه فحلی جدیدی می‌شود یا خیر.
اساساً اگر میش شما با قوچ جفت گیری کند اما تقریبا بعد از 14 تا 19 وارد چرخه فحلی جدیدی نشود، به احتمال باردار است. در مقابل اگر دوباره وارد چرخه فحلی شود، حامله نیست.
7- میش آبستن حرکات آرام تری دارد
بارداری با تغییرات رفتاری مختلفی در گوسفند همراه است. یکی از این تغییرات احتمالی این است که میش آبستن حرکات آرام تری از خود نشان می‌دهد.
8- انزوا
تغییر رفتاری دیگری که ممکن است در گوسفندان باردار متوجه شوید، انزوا و گوشه گیری است. یک میش آبستن ممکن است زمان بیشتری را دور از سایر گوسفندان سپری کند.
9- تغییر در اشتها
تغییرات اشتها هنگام بارداری در زمان بارداری میش ها بیشتر نمایان می‌شود. افزایش اشتها در درجه اول به این دلیل است که جنین باید توسط میش به خوبی تغذیه شود. در مقابل این افزایش اشتها ممکن است هنگام بارداری، برخی میش ها تمایل کمتری به غذا خوردن پیدا کنند. این مورد هم می‌تواند به این دلیل باشد که بره در شکم آنها فضای کمتری برای مصرف غذا باقی می گذارد.
10- بروز درد و ناراحتی
یک گوسفند باردار ممکن است به دلیل داشتن درد بسیار پریشان باشد. گوسفندان این درد را با با راه رفتن روی زانو به جای سم، کمتر حرکت کردن و سایش دندان ها و کاهش اشتها نشان می‌دهند.
مراحل آبستنی در گوسفند و بزها به سه بخش عمده تقسیم می شود که این بخش ها عبارتند از:
- جایگزینی جنین در رحم
- رشد و نمو جفت
- رشد و نمو جنین
برای بخش اول در برنامه های مدیریت آبستنی گوسفندان و بز ها به مدت پنج تا شش هتفه از فصل جفت گیری به علاوه یک ماه اضافه تر ، از پیش چراگاهی استفاده می شود تا انرژی موردنیاز زمان جایگزینی جنین تامین شود. در مرحله رشد و نمود جفت و جنین موارد بسیاری باید رعایت تا حداقل تلفات را در گله شاهد باشیم. در طی دو، سه دهه گذشته با وجود تمام پیشرفت های صورت گرفته متاسفانه در اکثر مناطق دنیا شاهد کاهش میزان تلفات بره ها در زمان تولد نبوده ایم.
به طور کلی کاهش تلفات بره ها نیازمند رعایت دقیق اصولی از قبیل مدیریت مزرعه، مراقبت و پیشگیری از بیماری های عفونی و … می باشد که در مقاله ای که در مورد زایمان میش و جلوگیری سقط بره تولید کرده ایم می توانید کامل این موضوع را مطالعه نمایید.
در این سایت بخوانید: آخرین قیمت گوسفنده زنده
تشخیص آبستنی در گاو (نشانه های گاو ابستن)
در گاو ها این بررسی معمولا به دو شیوه مشاهده علائم خارجی آبستنی و علائم داخلی آبستنی صورت می‌گیرد.
به طور کلی تشخیص قطعی بارداری گاو ماده، نیازمند بررسی و معاینه دقیق تری می‌باشد. از این رو روش های زیر برای این امر مناسب تر هستند:
- روش لمس از طریق رکتال
- سونوگرافی
- آزمایش سرولوژیک
- بدست آوردن اندازه پروژسترون شیر
مدت زمان آبستنی گاو چقدر طول می‌کشد؟
دوران آبستنی یک گاو ماده بالغ حدود 9 ماه (280 تا 290 روز) طول می‌کشد. البته طول بارداری گاو بسته به عوامل مختلفی مانند نژاد و جنسیت گوساله ممکن است متغییر باشد.
عوامل موثر بر دوره بارداری گاو
نژاد:
نژاد گاو مستقیماً بر طول دوره آبستنی گاوها تاثیر گذار است. برای نژادهایی که ژنتیک آنها به گونه‌ای است که در هنگام تولد وزن کمی دارند، دوره بارداری کوتاه تر است. به عنوان مثال طول بارداری هلشتاین ها کوتاه‌تر از جرسی‌ها و ایرشایر ها است. در کل این مسئله تا حد زیادی به ژنتیک گاو مربوط می‌شود.
جنسیت گوساله:
دوره بارداری برای گوساله‌های نر بیشتر از گوساله های ماده است. این مورد نیز معمولاً به وزن این حیوانات بستگی دارد. زیرا گوساله های نر غالباً بیشتر از گوساله های ماده وزن دارند و بنابراین مدت زمان بیشتری در رحم باید بمانند تا به رشد کافی دست پیدا کنند.
جیره غذایی:
تغذیه مناسب در دوران حاملگی گاوها بسیار حائز اهمیت است. بدون مواد مغذی کافی و مناسب، این حیوانات نمی‌توانند به طور موثر زاد و ولد داشته باشند. علاوه بر خطر افت تولید مثل، تغذیه ناکافی منجر به افزایش خطر سقط جنین و کاهش کمیت و کیفیت آغوز تولیدی نیز خواهد شد. همچنین مصرف مناسب مواد مغذی برای گاوهای آبستن بر طول دوره زایمان آنها نیز تاثیر گذار است. حدود 75 درصد رشد جنین در سه ماهه آخر بارداری اتفاق می‌افتد.، به این معنی که گاو ماده بالغ باید رژیم غذایی مناسبی در در این دوره دریافت کند.
سخت زایی گاو چیست و به چه دلیلی رخ می‌دهد؟
زایمان سخت گاو یک معضل به نسبت رایج در واحدهای پرورش گاو شیری محسوب می‌شود. بروز چنین مشکلی بر سودآوری گله بسیار تاثیر گذار بوده و خطراتی را به همراه دارد. نشانه‌های مختلفی را می‌توان برای سخت زایی گاو و حتی گوسفندان آبستن مطرح کرد اما اصلی ترین آنها عبارتند از:
کم اشتهایی دام در شبانه روز منتهی به زایمان و ایجاد خارش در قسمت‌های مختلف بدن.
در این سایت بخوانید: زنگوله برای گوسفند و گاو
اما همانطور که می‌دانید هر بیماری یا مشکلی در دامپروری به عوامل مختلفی بستگی دارد که در ادامه قصد داریم به آنها نیز اشاره کنیم. از مهم ترین عوامل سخت زایی گاو و گوسفند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز استرس ناشی از جا‌به‌جایی و نامناسب بودن محل زایمان
- مرده زایی ناشی از مرگ جنین در رحم دام که معمولا به دلیل عفونت، ضربه و استفاده از جیره نامناسب چنین اتفاقی رخ می‌دهد.
- دوقلو آبستن بودن دام
- نامتعادل بودن یا کاهش ارزش غذایی جیره مصرفی دام آبستن به خصوص کمبود کلسیم جیره
- عدم تهیه فرمول صحیح جیره توسط کارشناس فنی و استفاده از خوراک‌های نامناسب
- وضعیت نامطلوب اسکور بدنی دام
- استفاده از اسپرم نژادهای نامناسب
- خرید دام و تلیسه‌های جوان از مراکز نامعتبر و بررسی نکردن شرایط بدنی این حیوانات
- تنگی واژن و قرارگیری جنین در موقعیت بد درون رحم
خب پس از اینکه در مورد نشانه‌ها و عوامل سخت زایی توضیح دادیم، بهتره کمی هم به مواردی که باید در خصوص اقداماتی که برای مقابله با این مشکل انجام داد نیز اشاره کنیم.
- اجازه ندادن به دام سخت زایی برای نشستن در هنگام زایمان
- شستشو و ضدعفونی کردن واژن دام آبستن
- تزریق برخی داروها تسهیل کننده زایمان بر اساس نظر دامپزشک
- استفاده درست از جک زایمان
- بررسی لنگش، تب و نبض دام
- کنترل حرکات شکمبه و عفونت پستان دام
به جز موارد بالا به نکته نیز توجه داشته باشید که گوساله یا بره‌ای که پس از یک زایمان طولانی و مشکل متولد شده احتمالا دچار مشکلات تنفسی و گوارشی خواهند شد. خوراندن سریع آغوز جهت نیرو بخشیدن به این گوساله‌ها یا بره‌ها نیز بسیار حائز اهمیت است.
چرا گاو آبستن نمی‌شود؟
نارسایی باروری و عدم آبستنی گاو برای گاوداران بسیار پرهزنیه و زیان بار است. دلایل مختلفی برای عدم آبستنی گاو وجود دارد که در ادامه به آنها می‌پردازیم اما پیش از آن به اشخاصی که در شغل پرورش گاو مشغول به فعالیت هستند این نکته را تاکید می‌کنیم که نباید از کنار این مشکل به سادگی عبور کنند و باید با نگاهی چند بعدی تمامی علل اینکه چرا گاوی که مدت ها از آن به خوبی نگهداری کرده‌اند، آبستن نمی‌شود را پیدا کنند.
به طور خلاصه دلایل آبستن نشدن گاوها عبارتند از:
عدم تخمک گذاری، مشکلات ژنتیکی، زمان نامناسب تلقیح، مشکلات مربوط به ذخیره مایع منی، تغذیه نامناسب گاو، ناباروری گاو نر، بیماری های عفونی، استرس گرمایی، مشکلات متابولیکی، عدم مدیریت و نگهداری درست گله
بررسی دقیق تر پارامترهای تاثیرگذار بر عدم باروری گاو
تنش گرمایی: گاوهای شیرده بسیار به استرس گرمایی حساس هستند. بدن آنها به خودی خود گرمای زیادی در اثر سوخت و ساز تولید می‌کند. درجه حرارت بدن این حیوانات اگر با گرما و رطوبت هوا نیز ترکیب شود، به تخمک و جنین حتی در صورت آبستنی آسیب می‌رساند. نرخ باروری در چنین شرایطی در کل گله به شدت کاهش می‌یابد. با استفاده از دستگاه های تهویه هوا، مه پاش و وسایل سرمایشی این مشکل قابل حل است.
بیماری های عفونی و مقاربتی: اسهال ویروسی و انواع عفونت های مزمن، از عوامل دردسرساز برای نرخ باروری گله هستند. در ضمن علاوه بر ویروس‌ها، انواع انگل و باکتری نیز ممکن است باعث ایجاد بیماری های عفونی در بدن گاوهای بالغ شوند.
مشکلات تخمک گذاری: صرف نظر ار هر عامل دیگری، اگر فولیکول تخمک گذاری نکند، هیچ راهی برای بارداری وجود ندارد. فقدان تخمک گذاری نه تنها به این معنی است که تخمک ها دیگر برای لقاح در دسترس نیستند، بلکه معمولاً به این معنی است که غلظت پروژسترون در گردش، در طول رشد فولیکول کم است. در این موقع محیط هورمونی در طول رشد فولیکولی بر کیفیت تخمک تاثیر می‌گذارد.
کیفیت مایع منی: سلول های اسپرم و تخمک های تخمک گذاری شده هر دو طول عمر محدودی در دستگاه تناسلی دارند. با این حال، سلول های اسپرم قبل از اینکه توانایی لقاح را داشته باشند، باید، چندین ساعت را در دستگاه تناسلی بگذرانند، در این مدت آنها وارد محل لقاح در مجرا تخمک می‌شوند.
سقط جنین، از دست دادن جنین در گاوهای شیری موضوعی رایج است. به طور کلی لقاح موفق بیشتر از آنچه که فکر می‌کنیم انجام می‌شود، اما بیش از 20
درصد از جنین ها بیشتر از چهار هفته زنده نمی‌مانند. و حتی اگر جنین ها پس از این چهار هفته نیز زنده بمانند، تقریبا 12 درصد اضافی بین 28 تا 60 روز پس از تلقیح از بین می‌روند و این خود باعث می‌شود که گاوداران گمان کنند که آبستنی گاو اصلا انجام نشده است.
