آشنایی با اجزا بدن گوسفندان | آناتومی گوسفند

اعضای داخلی بدن گوسفندان

گوسفندان حیواناتی پستاندار و نشخوار کننده هستند که نژادهای گوناگونی از آنها در سراسر جهان وجود دارد.

گوسفند را می توان در دسته مفیدترین حیواناتی اهلی قرار داد که بشر در طول قرن ها اقدام به پرورش این حیوانات برای استفاده از شیر، گوشت و پشم آنها کرده است.

درک صحیحی از اجزا بدن گوسفندان و دانستن فواید و وظایف هر کدام از قسمت های بدن این جانوران می تواند سبب افزایش بهروره و پرورش بهتر این گونه از حیوانات شود. تمامی گوسفندان دارای مشخصات آناتومیکی خاص و یکسانی هستند که در این مقاله قصد معرفی اجزای بدن گوسفندان را به شما عزیزان داریم:

اساسا با وجود یکسان بودن نوع اجزای بدن در گوسفندان، در بین نژادهای مختلف، تفاوت های گوناگونی پیرامون شکل ظاهری این حیوانات به چشم می خورد. در برخی از نژادها بدن خیلی فشرده و جمع و جور بنظر می‌رسد که از صفات گوسفندان گوشتی است. وضع عمومی بدن گوسفند بایستی سرزنده، فعال، بدون نقص ظاهری باشددر هر صورت از لحاظ تناسب اندام گوسفند به سه دسته زیر تقسیم می شود.

• برای خرید گوسفند زنده کلیک کنید.

الف – کشیده اندام :

این تیپ بیشتر گوسفندان پشمی می باشد که رشد بدن در جهات طولی بیشتر از جهات عرضی است.

ب- کوتاه اندام :
این تیپ بیشتر از لحاظ پرواری و تولید گوشت فوق العاده مهم می باشند. رشد در جهات عرضی بیشتر از جهات طولی می باشد. سر گوسفند دارای پیشانی نسبتا عريض و گردنی نسبتا کوتاه و ضخیم و دستها و پاها تا اندازه ای کوتاه و همچنین سینه وسيع و مربعی شکل می باشند.

ج- میانه اندام

این تیپ واسط بین کشیده اندام و کوتاه اندام بوده و بیشتر شامل گوسفندان پشمی می باشند.

سیستم اسکلتی بدن گوسفند

سیستم اسکلتی ، یکی از سیستم هایی است که بدن حیوانات را تکشیل می‌دهد. اسکلت و استخوان بندی سبب تحمل وزن سایر قسمت های بدن می شود. اسکلت بدن گوسفندان شامل استخوان‌ها، عضلات ،مفاصل، رباط ها و غضروف می‌شود که از مهم ترین قسمت های بدن این حیوانات هستند. گوسفندان دارای عضلاتی هستند که برای حرکت و حفظ تعادل بدن آن‌ها لازم است.

ستون فقرات گوسفندان از استخوان های ثابت و متحرکی تشکیل شده است. دنده ها استخوان های بلند منحنی شکلی هستند که قفسه سینه را تشکیل می‌دهند و جمجمه گوسفند که مقاومت خوبی دارد و از مغز حیوان محافظت می‌کند.

جمجمه گوسفند

جمجمه میش کوچکتر از جمجمه قوچ است. گوسفندانی که دارای شاخ هستند، کمتر دچار آسیب در این ناحیه می‌شوند. ساختار محکم از ناحیه از بدن گوسفندان، از مغز این حیوانات در برابر ضربه و آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند.

جمجمه گوسفند از فک بالا، استخوان پیشانی، استخوان اسفنوئید، استخوان پس سری و استخوان جداری تشکیل شده است. فک بالا در بالای حدقه چشم قرار دارد و به عنوان اهرمی برای اتصالات عضلات چشم به جمجمه استفاده می‌شود. استخوان پیشانی در بالا و جلو سر قرار دارد. استخوان اسفنوئید به استخوان پس سری می‌چسبد. این حالت به محفاظت بیشتر از مغز کمک می‌کند.

استخوان پس سری در پشت گوش‌ها قرار دارد و به جمجمه گوسفند متصل است و با یک مفصل توپی امکان حرکت را فراهم می‌کند.

استخوان جداری نیز مغز را احاطه کرده و بخشی از پیشانی را تشکیل می‌دهد. همچنین حاوی رگ‌های خونی و اعصاب است که به کنترل حرکت چشم، شنوایی، تعادل و بویایی کمک می‌کند.

دستگاه گوارش گوسفندان

از آنجایی که گوسفند جزو حیوانات نشخوار کننده قرار دارد لازم است توضیحی در مورد نشخوار کردن ارائه دهیم.

نشخوارکنندگی روشی از از گوارش است که در جاندارانی مانند گاو و گوسفند دیده می شودو این جانوران به سرعت غذا می‌خورند و زمانی که سیر شدند در یک فرصت مناسب، غذا را به روش نشخوار مجددا وارد دهان کرده و شروع به جویدن وهضم آن می کنند.

بخش بالایی شامل سیرابی و نگاری است و بخش پایینی شامل هزارلا و شیردان می‌شود.

اجزای سیستم گوارشی نشخوارکنندگان

• دهان: ذرات غذا به وسیله جویدن در دهان خرد شده و بزاق دهان به آن اضافه می‌شود.
• مری: یک لوله ساده و عضلانی بین دهان و معده است.
• معده: در معده هضم به وسیله آنزیم ها صورت می گیرد و مواد غذایی به شکل مایع تبدیل میشود و از مهمترین اجزا بدن گوسفندان می باشد.
• روده کوچک: روده کوچک محل انجام مراحل آخر هضم می باشد و تقریبا تمام مواد مغذی جذب می‌شوند.
• روده بزرگ: در روده بزرگ آب جذب میشود ، تخمیر باکتری ها صورت می گیرد و مدفوع تشکیل می‌شود.

نکته جالبی که در مورد گوسفندان وجود دارد این است که این حیوانات به دلیل داشتن مردمک چشم افقی شکل می توانند دید پانوراما داشته باشند. این ویژگی باعث می شود تا گوسفند به راحتی بتواند اطراف خود را مشاهده کرده و از دست شکارچیان فرار کند.

شناخت اجزای مختلف بدن گوسفند و چگونگی بلوغ در نشخوارکنندگان از دیگر موارد مهمی به شمار می‌رود که حتما کسانی که قصد ورود به کار پرورش گوسفند را دارند باید درباره آن تحقیق انجام دهند به طور مثال مورد زیر را اکثر دامداران نمی‌دانند:

زمانی که بره تازه متولد شده است با این که از معده ای چهار قسمتی برخوردار است اما تا روز ها قادر نیست از این بخش حیاتی بدن خود به طور کامل استفاده کنند. از این رو باید در تغذیه در روزهای اولیه تولد تنها از شیر برای رشد این حیوانات استفاده کرد. شکمبه گوسفند یک عضو توخالی، حجیم و عضلانی می‌باشد.

سیستم گردش خون و اندازه قلب گوسفند

قلب گوسفند مانند سایر پستانداران چهار حفره دارد و در سمت چپ قفسه سینه قرار گرفته است. وزن قلب در یک گوسفند بالغ نر بین 250 تا 350 گرم و در میش‌ها کمی سبک‌تر است. شریان آئورت وظیفه انتقال خون اکسیژن‌دار از قلب به اندام‌ها را دارد، و وریدهای اجوف (بالا و پایین) خون را بازمی‌گردانند. سلامت قلب و گردش خون، مستقیماً بر رشد، شیردهی و توان تولیدمثلی تأثیر دارد. بسیاری از بیماری‌های شایع گوسفندان مثل کم‌خونی، انگل‌های خونی یا اختلال در پاها می‌توانند با کاهش عملکرد قلب مرتبط باشند.

سیستم تنفسی گوسفند

گوسفندان و سایر دام ها از طریق سیستم تنفسی خود اکسیژن را جذب و دی اکسیدکربن را دفع می کنند و شامل ریه ها، سوراخ های بینی، حلقوم می شود. دستگاه تنفسی گوسفند به صورت کلی شامل بینی، حنجره، حلقوم، ریه است. با تنفس، هوا از بینی وارد حنجره می‌شود و سپس به ریه‌ها می‌رود که در آن‌جا فرایند جذب اکسیژن موردنیاز بدن و دفع کربن دی اکسید تولید اتفاق می‌افتد.

سیستم عضلانی گوسفندان

گوسفندان در ناحیه سر و فک خود عضلات قوی دارند که به آنها اجازه می دهد راحت تر و سریعتر غذا بخورند و بچرند. سیستم عضلانی گوسفند شباهت زیادی به تمام گونه‌های نشخوارکننده کوچک جثه دارد و همچنین به ماهیچه همه پستانداران چهارپا نیز بسیار شبیه است. با توجه به مصرف گوشت گوسفند توسط انسان ها، بسیار از عضلات این حیوان به همان نام مصرفی توسط ما انسان ها نامگذاری شده‌اند.

آناتومی عضلات سر و گردن گوسفند

ماهیچه‌های سر گوسفند شامل اسفکترهایی است که باعث باز و بسته شدن چشم‌ها و دریافت امواج صوتی می‌شوند. گوسفندان همچنین دارای ماهیچه‌های فک قوی برای کندن و جویدن علوفه هستند و همچنین یکسری ماهیچه های کوچک و توسعه یافته در اطراف ناحیه لب این حیوان وجود دارد که به آنها امکان می‌دهد تا علاوه‌بر قطع و بریدن علوفه، قادر به برداشتن غلات ریز نیز باشند. در ضمن به مانند همه حیوانات چهار پا، گوسفندان دارای عضلات گردن قوی نیز بوده که سبب می‌شود آنها بتوانند سرخود را بالا نگه دارند و حتی هنگام دویدن یا حرکت در معابر سخت، تعادل خود را حفظ کنند.

آناتومی عضلات شانه و تنه گوسفند

عضلات بالا تنه گوسفند، آنهایی هستند که به موازات ستون فقرات قرار دارند و از آن ساختار محافظت می‌کنند. عضلات ذوزنقه‌ای نیز در امتداد دو طرف شانه به سمت پایین امتداد می‌یابند. ماهیچه‌های بین دنده‌ای نازک، بین دنده‌ها قرار دارند و باعث تثبیت و محافظت از ساختار اندام داخلی واقع در ناحیه قفسه سینه می‌شوند. ماهیچه‌های سینه‌ای قسمت قفسه سینه گوسفند را تشکیل می‌دهند. در ضمن ماهیچه‌های مورب و لاتیسموس در امتداد پشت و پایین تنه قرار گرفته‌اند و برای تثبیت و محافظت از اندام‌های حفره شکمی کاربرد دارند.

آناتومی عضلات اندام جلویی

ماهیچه های ناحیه شانه گوسفند از سه گروه عضلانی اصلی، دلتوئید، عضله دوسر و سه سر تشکیل شده است. این عضلات به شدت در نژادهای گوسفند گوشتی توسعه یافته هستند اما در نژادهایی که برای تولید پشم بیشتر شناخته شده‌اند، ضعیف تر هستند.

عضلات خم کننده و اکستانسور در زیر مفصل آرنج گوسفند قرار دارند و به اندام جلویی اجازه خم شدن و امتداد می‌دهند. ماهیچه‌های مهم اما کوچک بسیاری در سرتاسر ساختار اندام جلویی قرار دارند که تعادل و اصلاحات حرکتی جزئی گوسفندان کمک می‌کنند. اندام جلویی گوسفند دارای حداقل ماهیچه است اما تاندون و رباط‌های زیادی دارند.

آناتومی عضلات مفصل ران و لگن

ماهیچه‌های لگن گوسفند در نزدیکی محلی که ستون مهره به لگن متصل می‌شود، شروع خواهند شد. شامل هر دو ماهیچه‌های کوادراتوس در بالای باسن و عضلات پسوآس واقع در زیر ستون فقرات است. ماهیچه‌های اصلی ناحیه لگن عضلات سرینی هستند که مسئول تامین بیشتر نیروی مورد نیاز برای حرکت عمومی بدن هستند. این ماهیچه‌ها اغلب در بین نژادهای گوشتی قوی تر هستند. این عضلات ناحیه لگن نیز با بسیاری از عملکردهای تولید مثلی گوسفندان نر و ماده درگیر هستند.

آناتومی عضلات اندام عقبی

گروه‌های عضلانی اولیه اندام عقبی شامل ناحیه همسترینگ (نیمه غشاء، نیمه‌تندینوزیس و عضله دوسر ران) و عضلات پهن ناحیه چهار سر ران می‌شوند. این ماهیچه‌ها، همراه با عضلات سرینی از بالا و عضله گاستروکنمیوس در زیر، بیشتر ناحیه‌ای را ایجاد می‌کنند که معمولاً به نام گرده شناخته می‌شود. این ماهیچه‌ها یکی از بزرگترین و قوی‌ترین ماهیچه های گوسفندان هستند.

در کل ماهیچه‌های پستانداران از نظر طول، ضخامت و محل دقیق چسبندگی بسته به عملکردی که برای آن استفاده می‌شوند، کمی متفاوت هستند. ماهیچه‌های گوسفند به طور انحصاری برای فعالیت های رایج در اکثر نشخوارکنندگان کوچک، مانند به چرا رفتن و حتی فرار از دست شکارچیان مناسب هستند. به علاوه به مانند بسیاری از حیوانات، گوسفندان نیز دارای عضلات کوچکی نیز می‌باشند که حرکت بدن برای دفع حشرات را امکان پذیر می‌سازد.

• به روزترین  قیمت گوسفند زنده را اینجا ببینید.

سیستم لنفاوی

لنف مایعی شیری رنگ می باشد که در فضای بین بافتی و از طریق پلاسمای خون تولید می شود که از مویرگ ها می گذرد و به عمل سلول ها کمک می کند. رگ های این سیستم نیز مثل سیاهرگ ها به همدیگر متصل می شوند ولی خیلی کوچک تر از آنها می باشند. سرانجام در نزدیکی قلب به ورید میان خالی قدامی می پیوندند. در طول سیستم لنفاوی گره هایی وجود دارد که لنفوسیتها در آنجا تولید می شوند و عقده های لنفاوی مواد خارجی را می گیرند. معمولا باکتری های مهاجم از چند سد دفاعی عبور کرده و سپس وارد گردش عمومی خون می شوند. زمانی که باکتری ها به بدن حمله می کنند، گره های لنفي بزرگ و متورم می شوند.

سایر اجزای بدن گوسفند

قسمتهای مختلف بدن گوسفند شامل سر، گردن، تنه، دست و پاها، قسمتهای خارجی الت تناسلی، مخرج، پشم، دندانها، می باشد که هر قسمت بشرح زیر می باشند.

سر و صورت

شامل سر، پیشانی، شاخ، گوش، چشم، مثحرین، پوزها و لب ها، دهان

1. سر: شکل ظاهری سر در نژادهای مختلف متفاوت بوده و در نژادهای کشیده اندام سر دراز و کم عرض ولی در نژادهای کوتاه اندام سر کوتاه و پهن می باشد.
2. پیشانی : در بعضی از گوسفندان که دارای پیشانی نسبتا عریض باشد بهتر است و در بعضی از نژادها کاکل دار می‌باشد.
3. شاخ:  بعضی از نژادهای گوسفند شاخ ندارند و در بعضی بویژه در جنس نر شاخ وجود دارد که می توان محل رویش شاخ را به کمک داغ کردن محل رویش شاخ در بره هایی که تازه شاخ جوانه زده از رویش آن جلوگیری کرد. گوسفندان شاخدار دارای شاخ‌های ساخته شده از لوله‌های کراتین فیبری هستند که از آسیب به جمجمه این حیوانات جلوگیری می‌کنند.
4. گوش: اندازه آن در نژادهای مختلف متفاوت و شامل گوش های بلند، کوتاه و متوسط می باشند.
5. منخرين: سوراخ های بینی مبدأ اوليه مجرای تنفسی بوده و تا اندازه ای گشاد و مشخص می باشد و جدار داخلی آن معمولا بایستی مرطوب باشد. در غیر اینصورت هرگاه منخرين خشک و دارای ریزش آب باشد دلیل بر بیماری دام می باشد.
6. پوزه ها و لب ها:  پوزه حیوان باید کاملا متقارن و متناسب باشند و عملکرد لب ها گرفتن علوفه از زمین است.
7. دهان:  دندان ها در آن مستقر بوده و از روی دندانها پی به سن دام برد.
8. چشم: چشم ها در گوسفند باید حالتی کاملا روشن داشته و قرنیه کاملا شفاف باشد و بطور کلی رنگ چشم میبایستی زرد، قهوه ای و یا مایل به سبز باشد و رنگ مخاط در حالت طبیعی قرمز گلی رنگ است و در صورتیکه مخاط چشم صورتی کم رنگ باشد نشانه کم خونی و غالبا در نتیجه بیماریهای انگلی مثل کپلک می‌باشد.

گردن

حد فاصل بین سر و تنه می باشد و معمولا در گوسفندان نژاد گوشتی دارای گردنی نسبتا کوتاه و ضخیم هستند (نمای خارجی آنها تا اندازه ای جمع و جور و فربه بنظر می رسد) و در نژادهای پشمی ضخیم هستند (نمای خارج کشیده اندام) دراز می باشد.

تنه

شامل جسم دام به استثنای سرو گردن و دست و پاها می باشد تنه گوسفند دارای یک خط الراس فوقانی و یک خط الراس تحتانی و دو سطح جانبی می باشد. در خط الراس فوقانی بترتيب جدوگاه پشت،
کمر و کپل و در خط الراس تحتانی انتهای سینه گاه و ناحیه شکم قرار دارد. در سطوح جانبی نیز شامل سینه، دنده ها و پهلو و تهیگاه می باشد و شامل قسمتهای زیر می باشد.

1. سینه یا قفسه صدری: هر چقدر عریض و عمیق و پر و ظرفیت آن بیشتر باشد در سرعت رشد و نمو بدن موثرتر می باشد و از لحاظ گوشتی بودن تا اندازه ای می تواند مورد توجه قرار گیرد. جلو سینه را که اصطلاحا به آن سر سینه نیز می گویند باید وسیع و عریض باشد.
2. دنده ها: در نژادهای گوشتی باید مدور و قوسی فاصله دار و پهن باشند.
3. پشت: پشت گوسفند که در اصل از ناحیه جدوگاه تا ابتدائی کمر می باشد در نژادهای گوشتی بهتر است مستقیم (دلیل بر استحکام حیوان) وسیع و عریض باشد.
4. کمر: باید ضخیم و عریض باشد و در موقع ارزیابی دام می‌توان از چگونگی وسعت و قوام عضلات مطلع شد.
5. کپل:  باید طويل و نسبتا عريض و مسطح باشد.
6. دنبه: شکل دنبه در نژاد مختلف بومی متغیر است در بعضی از نژادها مثل نژاد زل مازندران بجای دنبه دم وجود دارد. و در بعضی از نژادهای دنبه به مفصل خرگوشی نمی رسد و در نژادهایی نیز دنبه از مفصل خرگوشی نیز می‌گذرد.

در هر حال باید حتی الامکان دنبه کوچک و امکان دنبه کوچک و جمع و جور و زیاد پهن نبوده و از طول از مفصل خرگوشی پائین تر نیفتاده باشد. وضع دنبالچه با توجه به خصوصیت نژادی ممکن است دارای دنبالچه یا فاقد دنبالچه باشد.

دست و پاها

1. دست ها: شامل قسمتهای شانه (بایستی عریض و ضخیم باشد) بازو (بایستی کاملا عضلانی قوی باشد)، جلودست یا آرنج ها (بایستی تقریبأ عريض و کاملا عمود بر زمین امتداد داشته باشد.)، مفصل زانو (بایستی راست و حتی الامکان عریض باشد )، قلم، قوزک پا (بایستی عریض بوده و در قسمت پائین به حالت طبیعی به ناحیه سم منتهی شود.)  انگشتان و سم حالت طبیعی داشته باشد.
2. پاها: شامل قسمتهای ران (که در نژادهای گوشتی باید کاملا عضلانی و حجیم باشد و بعلاوه حجم آن باید تا پائین امتداد داشته باشد.) ساق (بایستی کوتاه و باظرافت کامل به مفصل خرگوشی متصل شود.) مفصل خرگوشی (این مفصل نیز باید ظریف و دارای تاندونهای نسبتا محکم باشد زیرا در تمام جست و خیزها فعالیت این مفصل زیاد است و یکی از مفاصل مهم گوسفند است.) قلم پاها (باید عمود بر زمین به موازات هم به پائین امتداد داشته باشد.) قوزک پا، بخلق، انگشتان و سم حالت طبیعی داشته باشد.

قسمتهای خارجی آلت تناسلی

• اندام تناسلی دام نر: شامل بیضتین و قضيب (آلت تناسلی) است. بیضه ها تستوسترون تولید می‌کنند. این هورمون جنسی به ساخت توده عضلانی و افزایش میل جنسی قوچ ها و تولید اسپرم کمک می‌کند. به طور میانگین هر بیضه قوچ حدود 20 میلیون سلول اسپرم تولید می‌کند. قضیب در داخل غلاف قضيب پنهان بوده و فقط در زمان جفتگیری از غلاف خارج می‌گردد. بیضتین زوج بوده و در حالت طبیعی به شکل مساوی و در خارج از محوطه بطنی و در غلافهای بيضه قرار دارند.
• اندام تناسلی دام ماده: که شامل قسمت خارجی بنام فرج می باشد. پستان‌ها در گوسفند ماده دو عدد بوده و دارای دو سر پستانک می‌باشد. به طور کلی دستگاه تناسلی میش از تخمدان، مجرای تخمدان و رحم تشکیل شده است. تخمک ها در تخمدان ها رشد می‌کنند و به سپس به داخل مجرای تخمدان رها می‌شوند.

مجرای تخمک دارای چند قسمت مختلف است:

رحم، دهانه رحم و ناحیه‌ای که جنین قبل از کاشت در رحم رشد می‌کند. رحم با اندومتر پوشانده شده است و جنین در زمان رشد از آن تغذیه می‌کند.

مخرج 

که مواد دفعی دستگاه گوارشی را به خارج از بدن هدایت می‌کند.

سیستم عصبی بدن گوسفندان

سیستم عصبی مرکزی، مغز و نخاع را شامل می شود و بقیه را اعصاب محیطی می نامند. سلول های سیستم عصبی می توانند طی مراحلی، حركات و پیام ها را منتقل کنند و ممکن است چندین عمل کوچک صورت گیرد تا انقباضات یا پیام ها را حمل کند. اما تنها یک عمل انقباضات را از سلول ها دور می کند و این نیز مثلا در اندام های حرکتی ممکن است خیلی طولانی باشد. این فرایندها کاملا منحصر به فرد بوده ولی بسیاری از آنها با همدیگر ترکیب شده و عصبی را تشکیل میدهند که با چشم غیرمسلح می‌توان دید.

تمام اعمال ارادی، تفکر و تعقل، در نیمکره های راست و چپ مغز قرار گرفته است. کنترل غیرارادی ممکن است تحت تأثیر مخچه قرار گیرد که در پشت مغز و زیر بصل النخاع قرار دارد و به نخاع ختم میشود و از طریق طناب نخاعی پیام ها را منتقل می‌کند.

شاخه هایی از اعصاب، قسمت های سر، اعضای بینایی، شنوایی و بویایی را عصب دهی می کنند و شاخه هایی از نخاع نیز از پشت هر دنده به صورت جفت (از هر طرف یک شاخه) خارج می‌شود. اساسا اعصاب اصلی مثل رادیال که به اندام های حرکتی قدامی، و سیاتیک که به اندام های حرکتی خلفی عصب دهی می کنند، از چندین شاخه نخاعی منشاء می گیرند و اعصاب موجود در آنها دو نوع هستند.

عصب آوران که پیام را به مغز می رساند مثل حس لامسه و دما، و عصب وابران که پیام را از مغز به اندام ها منتقل می کند که نتیجه آن کار می باشد. تمام قسمت های بدن به وسیله این دو نوع عصب کنترل می‌شود.

علی رغم اینکه کننترل کننده در مغز قرار دارند ولی کل سیستم عصبی فعالیت های غیر ارادی بدن را کنترل می کند. اعصاب خودمختار به همدیگر متصل می شوند و با نخاع در ارتباط هستند. آنها فعالیت غده ها، ماهیچه های غیرارادی دستگاه گوارشی و سایر دستگاه ها ماهیچه قلب و مردمک چشم را کنترل می‌کنند.

اعصاب خودمختار در بدن در دو گروه عمل می کنند که عکس یکدیگرند. یک گروه سیستم عصبی سمپاتیک می باشد و اثرهای آن مشابه عمل هورمون آدرنالین می باشد که فعالیت دستگاه گوارشی را کاهش داده، ماهیچه های قلب را تحریک می کند و مقدار خون را در نقاط فعال بدن زیاد می کند. بنابراین اعصاب سمپاتیک به عنوان بالابرنده پیام در موارد بحرانی است.

گروه دیگر اعصاب پاراسمپاتیک می باشند که فعالیت های ماهیچه ای و غدد دستگاه گوارشی، ادراری و جنسی را تحریک می کنند. عصب اوران می تواند تحریکات را که نتیجه لمس، فشار، دما و درد می‌باشد، از تمام قسمت های بدن به مغز منتقل کند ولی اندام های به خصوصی نیز مسئول حواس ویژه ای هستند مثل چشم، گوش و مراکز بویایی و چشایی که برای دام خیلی مهم می‌باشد.

ژنتیک گوسفند

ژنتیک گوسفندان، زیربنای اصلی تمام ویژگی‌های ظاهری و عملکردی این حیوان است. از میزان رشد عضلات و توان شیردهی گرفته تا مقاومت در برابر بیماری‌ها و حتی رفتارهای رفتاری. شناخت ژنتیک، به دامدار کمک می‌کند تا با انتخاب قوچ و میش مناسب، گله‌ای با صفات برتر همچون چندقلوزایی، راندمان خوراک بهتر یا پشم باکیفیت‌تر پرورش دهد. در واقع، اصلاح ژنتیکی هدفمند، راهی علمی و پایدار برای افزایش سودآوری در دامداری‌های سنتی و صنعتی است. موضوعی که امروزه به یکی از ارکان مدیریت هوشمند دام تبدیل شده و نقش کلیدی در آینده دامپروری ایران ایفا می‌کند.

دستگاه ادراری

کلیه ها در سقف حفره شکمی قرار دارند. کلیه راست در تماس با دودنوم، کبد و پانکراس است در حالی که کلیه چب با کولون نزولی و دودنوم در تماس می‌باشد. هر دو کلیه لوبیایی شکل بوده و دارای یک سطح پشتی و شکمی و دو قطب جلویی و عقبی می‌باشند. در سطح کلیه بافت فیبروزی وجود دارد که کپسول کلیه نام دارد. در برش طولی کلیه دو بخش دیده می‌شود که از نظر رنگ با یکدیگر متاوت هستند. قسمت محیطی کم رنگ‌تر و قسمت داخلی پر رنگ تر است. به طور کلی نقش کلیه تصفیه خون، باز جذب و ترشح برخی مواد است که در نتیجه آن ادرار تشکیل می‌شود و در کل جزو مهم ترین اندام بدن گوسفندان محسوب می‌شود.

مثانه

نقش مثانه جمع آوری ادرار و انتقال آن به میزراه می‌باشد. این اندام گلابی شکل بوده و در کف حفره لگن قرار دارد. میزنای به سطح پشتی مثانه در نزدیکی گردن مثانه متصل می‌شود. مثانه در جنس ماده کوچک تر از جنس نر است و به کف واژن باز می‌شود.

روند و چگونگی بررسی ظاهر و بدن گوسفندان

پرورش گوسفند به طرز صحیح، مستلزم آنست که هنگام تشکیل گله و انتخاب گوسفند اعم از بره، میش یا قوچ صفات ظاهری با دقت مورد بررسی قرار گرفته و دقیقا شناسایی شود. بدیهی است معیارهائی که برای سنجش صفات بکار می رود ، بسیار متغییر هستند، برای مثال بعضی صفات مثل وزن بدن یا مقدار شیر، بدقت قابل اندازه گیری باشد و بعضی دیگر برخلاف صفات نامبرده به خبرگی و تجربه خاصی نیازمند است.

از جمله این صفات از چگونگی تناسب اندام و یا زیبائی شکل ظاهری دام می توان نام برد . به هرحال دامدار و یا کسی که می خواهد گوسفندداری خود را از نظر کیفیت و تولید فرآورده ها بهبود بخشد و همه ساله در پیشبرد مقاصد خود پیشرفتهای چشمگیر کند باید تابع اصول کلی اصلاح دام باشد و دامهای خود را ابتدا یک به یک ارزیابی نماید.

سپس با مطالعه صفات و شناسائی صحیح و کامل، دامدار می تواند با قضاوت صحیح بهترین دام های خود را برای ایجاد گله مادر که اصطلاحا آنرا گله داشتی نیز می گویند انتخاب نماید و بقیه آنها را با اطمینان خاطر به فروش برساند . قضاوت درباره گوسفند و بررسی وضعیت بدنی، بعلت وجود فرآورده های متنوع گوشت، پشم و شیر با قضاوت درباره سایر دامها تفاوت دارد زیرا در حیواناتی مانند گاو بعلت وجود پوشش ساده بدن، قضاوت و شناسائی نسبتا با سهولت امکان پذیر است، در صورتیکه انجام این امر در گوسفند بعلت پوشش پشم مشکل تر است.

از طرف دیگر تعداد اعضای گله های گوسفند به مراتب از گله های گاو بیشتر بوده و دقت بیشتری میخواهد به همین خاطر دامداران باید در این کار با حوصله بیشتر کار نمایند . همچنین در گوسفند ، صفات مختلف نسبتا از ارزش مساوی برخوردار می باشند و شناسائی و قضاوت در انتخاب باید در آن واحد صورت بگیرد. برای آنکه ارزیابی گوسفند بدرستی و بطور دقیق انجام شود، ابتدا باید هدف از پرورش را مشخص نموده و سپس به انتخاب پرداخت.

معمولا سعی می شود دو صفت را در آن واحد با ارجحیت دادن یک صفت به صفت دیگر، به ترتیب ذیل شناسائی و اصلاح نمود:

صفت اصلی عبارتند از :

• گوشت
• پشم
• گوشت

از آنجائیکه در بیشتر نقاط ایران تولید شیر گوسفند از اهمیت خاصی برخوردار نیست لذا کمتر به همبستگی بین صفات ظاهری و تولید شیر توجه می شود و بیشتر مسأله تولید گوشت مطرح است. گوسفندان پشمی و گوشتی نیز از نظر اندام ظاهری تا حدودی متفاوت می‌باشند و همین امر شناسائی و قضاوت آنها را تسهیل می کند. بهرحال برای آنکه ارزیابی گوسفند بدرستی وبه طور دقیق انجام شود باید نکاتی را بشرح زیر مورد توجه قرار داد:

آشنایی با اندام ظاهری گوسفند

اولین مرحله برای ارزیابی گوسفند، شناخت نواحی مختلف اندام ظاهری حیوان است تا بتوان از آن برای تعیین ارزش نسبی نواحی نامبرده در انتخاب گوسفند گوشتی یا پشمی استفاده کرد. بررسی اندام ظاهری ممکن است در سنین مختلف و روی نژادها با خصوصیات اختصاصی صورت پذیرد.

بنابراین ارزیاب ماهر باید بداند که به چه منظوری و در چه شرایطی دست به ارزیابی زده است. بدیهی است که نسبت آزمودگی شخص ارزیاب کیفیت گوسفند، احتمال اشتباه را کم می کند و همین امر موجب می شود که اظهار نظر، حاصله بیشتر مقرون به حقیقت باشد. طبیعتا هنگام ارزیابی نباید تنها به اعضای سالم توجه داشت بلکه به موازات آن می بایست ضمن ارزیابی صفات مطلوب و ارزنده، به نقائص و معایبی نیز که احتمالا در حیوان وجود دارد توجه نمود.

روش صحیح بررسی صفات ظاهری گوسفند

بررسی صفات ظاهری باید در یک محوطه روشن به ترتیب صحيح و با دقت و بطور کامل انجام شود این نوع بررسی را در طی سه مرحله و بشرح زیر می توان انجام داد:

مرحله اول مشاهده کلی :

در عمل، ارزیاب باید در ابتدای کار از فاصله های مناسب، گوسفند را از مقابل، پهلوها و پشت سر مورد مشاهده کلی قرار دهد. هرچند ترتیب آن مورد توجه نیست ولی باید دقت نمود که به هرحال حیوان از همه جهات مورد بررسی قرار گیرد. براساس مشاهده کلی ، شخص ارزیاب می تواند نسبت به سرزندگی یا احيانا به افسردگی گوسفند بعلت بیماری های ارثی و یا عفونی پی ببرد.

جمع آوری اطلاعات لازم در مورد اندازه و هم آهنگی اعضای بدن، وضع قسمت های مختلف سر و صورت ، طول گردن، چگونگی خطوط شاقولی دست و پا و زوایای بدن، قد و حدود فاصله شکم و سینه ، پهنای پشت و کمر و سرین، وضعیت دنبه و قوس دنبالچه لازم و ضروری می‌باشد.

وضع پوشش بدن، ظرافت پاها، وجود زوائد اضافی مثل منگوله، اندازه گوش، وضعیت چانه، شفافیت چشم باید از فاصله مناسب بدقت ملاحظه شود. عکس العمل حيوان در برابر ارزیاب نیز می تواند بیانگر تحرک حیوان باشد.

در این سایت بخوانید: هوش گوسفندان چقدر است؟

مرحله دوم لمس و بررسی جداگانه نواحی مختلف بدن

در این مرحله، ارزیاب باید اطلاعات حاصله از مرحله اول را بوسیله لمس و بررسی جداگانه نواحی مختلف بدن گوسفند و بازرسی ظاهری پشم تکمیل نمايد. نسبت سختی یا نرمی عضلات نواحی پشت و کمر تا جدوگاه و چگونگی پوشش بدن و نواحی مربوط باید مورد بررسی قرار گیرد در این بررسی باید پهنای نواحی مذکور و همچنین وضعیت رشد عضلات با دقت ارزیابی شود دامداران در طول برنامه پرواربندی، با لمس ناحیه کمر چگونگی افزای افزایش وزن دام های خود را بسادگی می توانند کنترل نمایند.

تخمين ظرافت یا ضخامت گردن و نیز بررسی وضع سر از نظر احتمال وجود بعضی عوارض و ضایعات و جراحات در ارزیابی سر و صفات مشخصه هر نژاد باید مد نظر باشد.

عرض شانه و بررسی پوشش بدن در این ناحيه، باید تخمين زده شود. پوشش بدن در این ناحیه و زیر گردن بویژه در گوسفندان پشمی حائز اهميت می‌باشد.

لمس سینه و تخمین سختی یا نرمی آن و گذاشتن کف یک دست روی جدوگاه و کف دست دیگر در زیر سینه برای تخمین عمق قفس سینه باید به دقت انجام پذیرد.

لمس درجه فربهی انتهای خلفی بوسیله انگشت شصت در خارج و ساير انگشتان در داخل ران و ساق و بررسی وضع مفصل خرگوشی مهم است. در این آزمایش وضعیت کلی عضلات پشت ران و همچنین شکل ران باید مورد بررسی قرار گیرد.

تخمين عرض کپل و اتصال دنبه به کپل، لمس دنده ها و حدود فاصله و تخمین انحناء و قوسی بودن آنها باید مورد بازرسی قرار گیرد.

تخمین عمق لگن با گذاشتن کف یک دست روی کپل و کف دست دیگر در امتداد شکم بویژه در میش الزامی است و بعلاون وضعیت پستان در درمیش و بیضه ها در قوچ باید بازرسی گردد.

ویژگی های دنبه از نظر اندازه، وضعیت اتصال و شکل ظاهری آن از لحاظ خصوصیات نژادی باید مشاهده و بررسی شود. کیفیت ظاهری پشم بویژه در نواحی پهلو و شانه و ران بوسیله باز کردن فرق در توده پشمی و به کمک دو کف دست باید مشاهده و مورد قضاوت قرار گیرد. وضعیت سم و طرز ایستادن حیوان نیز بایستی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. بعلاوه گوسفند را باید واداشت چند قدمی راه برود تا بدرستی حرکت و یا احيانا وجود لنگش در حیوان پی برد.

مرحله سوم بررسی تکمیلی بوسیله مهار کردن:

با مهار کردن دام می توان سطح شکمی، اندام تناسلی، وضعیت دنبه، را بدقت بازرسی و در مورد سن دام با توجه به وضع دندان ها اظهار نظر نمود. مهار کردن گوسفند بعلت کوچکی جثه ساده می باشد. ضمن مهار کردن، پشم گوسفند را به هیچ وجه نباید مشت کرد ویا احیانا کوشش نمود که بدین وسیله حیوان را بلند و یا در جای خود ثابت نگهداشت.

زیرا انجام چنین عملی موجب ایجادضایعه درزیر پوست می گردد که از نظر ظاهری لاشه حیوان را ممکن است بصورتی نامطلوب در آورد. بعضی از دامداران علاقه مند هستند برای مهار کردن دام، بخصوص برای مطالعه وضع دندا نها، گوسفند را بین دو پای خود نگهدارند این عمل در مورد گوسفندان با جثه کوچک امکان پذیر می باشد. برای مهار کردن بره کافیست دو دست را در دو طرف تهیگاه قرار داده و آنرا از جا بلند کرد و در آغوش گرفت.

کدام اندام‌ها بیشترین نقش را در رشد عضلانی گوسفند گوشتی دارند؟

عضلات ناحیه ران (Gluteus و Semimembranosus)، شانه (Trapezius) و پشت (Longissimus dorsi) بیشترین تأثیر را در تولید لاشه گوشتی دارند. در نژادهای گوشتی مانند افشاری، شال و مهربان، این عضلات بیشتر توسعه یافته‌اند. برای افزایش رشد این نواحی، تغذیه پرانرژی همراه با پروتئین قابل‌هضم، فعالیت بدنی معتدل و انتخاب ژنتیکی قوچ‌های پرعضله توصیه می‌شود.

پاسخ به چند پرسش متداول در خصوص آناتومی و ساختار بدنی گوسفندان

چرا دانستن محل دقیق اندام‌های داخلی برای تزریقات و درمان مهم است؟

بسیاری از داروها باید به‌صورت دقیق و در محل مناسب تزریق شوند. به‌عنوان مثال: تزریق عضلانی باید در عضلات پُر (معمولاً ران یا گردن) انجام شود.

تزریق زیرجلدی ترجیحاً در ناحیه گردن یا پشت کتف است.

دسترسی به کبد، ریه یا رحم در درمان بیماری‌های داخلی یا زایمان ضروری است. دانستن محل دقیق اندام‌ها از بروز خطا، اتلاف دارو یا آسیب به بافت‌ها جلوگیری می‌کند.

آیا ساختار بدنی گوسفند در عملکرد تولیدمثلی آن نقش دارد؟

بله، میش‌هایی که لگن پهن و استخوانی قوی دارند، کمتر دچار سخت‌زایی می‌شوند. وجود فضای کافی در لگن خاصره برای عبور بره، یکی از عوامل مهم کاهش مرگ‌ومیر زایمان است. همچنین دام‌هایی با شکم برجسته و خوب‌توسعه‌یافته، ظرفیت نگهداری بره‌های بیشتر (در چندقلوزایی) را دارند. انتخاب ژنتیکی و بررسی ظاهری لگن و اسکلت از روش‌های ساده برای شناسایی میش‌های مستعد تولید هستند.

تفاوت آناتومی بدنی گوسفندهای گوشتی و شیری چیست؟

گوسفندان گوشتی بدنی عضلانی، پاهای کوتاه‌تر، و عمق قفسه سینه بیشتر دارند. در مقابل، گوسفندان شیری مانند قزل، پستان‌هایی بزرگ، لگن پهن و پاهای بلندتری دارند. دامدار باتجربه می‌تواند تنها با مشاهده شکل ظاهری، نوع بهره‌وری دام (گوشت، شیر، چندقلوزایی) را تخمین بزند و تصمیم‌گیری اقتصادی‌تری داشته باشد.

اگر مایل به خرید مرغ و خروس محلی با مناسب ترین قیمت هستید، این لینک را حتما دنبال نمایید.