نژادهای گوسفندان ایرانی

آیا بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی را می شناسید؟ اگر کار شما دامداری و پرورش گوسفند باشد شناخت نژادهای ایرانی برای تان باید از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد . تنوع نژادهای ایرانی زیاد است. هرکدام خصوصیات و ویژگی های خاصی را دارند. در این مطلب به معرفی برخی از بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی خواهیم پرداخت. در ادامه با ما همراه باشید.

نژادهای گوسفندان ایرانی بسیار متنوع است که از مهم ترین آنها می توان به نژاد گوسفندان بلوچی، مغانی، افشاری، سنجابی، مهربانی، تالشی، ماکویی و سنگسری اشاره کرد.

در ایران حدود چندین میلیون راس گوسفند داریم که از نژادهای گوناگونی تشکیل شده اند و در استان های مختلف کشور پراکنده شده‌اند.

گوسفندانی که متعلق به مناطق سرد و کوهستانی هستند بیشتر از جثنه بزرگتر و مقاومت دامی بیشتر برخودار هستند.

نژادهای گوسفندان ایرانی

ایران کشوری پهناوری هست که آب و هوا و اقلیم های متفاوت و گوناگونی را در خود جای داده است که هرکدام یک از این نواحی ویژگی های خاص خود را دارند .درصد قابل توجه ای از مردم ایران در مناطق روستایی و عشایری زندگی می کنند و دامداری و دامپروری جزو مهم ترین منابع درآمدی این قشر از جامعه محسوب می شود.

در این مقاله قصد بررسی ویژگی نژادهای گوسفندان ایرانی را داریم:

گوسفند بلوچی

گوسفند بلوچی نژادی خاص از گوسفندان ایرانی است که در استان های سیستان و بلوچستان ،خراسان جنوبی، کرمان، خراسان رضوی و یزد یافت می‌شود.گوسفندان بلوچی می توانند در حدود نیم کلیوگرم شیر در روز تولید کنند و در دسته گوسفندان چند قلوزا قرار می‌گیرند.

رنگ گوسفند بلوچی بیشتر سفید است که می توانید لکه های سیاه رنگی نیز در اطراف چشم های این حیوانات مشاهده نمایید. این گوسفندان قادرند 2-2.5 کیلوگرم پشم در طول سال تولید می کنند در طبقه بندی نژادهای گوسفندی در بخش گوسفندان گوشتی – پشمی تقسیم می شوند و همچنین بازده ای 50 تا 65 درصدی نیز دارند . نژاد گوسفند بلوچی در دوره پرواربندی روزانه تا 177 گرم قادر به وزن گیری است و طول دوره شیردهی آنان 4 یا 5 ماه می باشد.وزن نر بالغ این گوسفندان 43 و ماده 48 کیلوگرم است.

قسمت سر نژاد بلوچی کوچک و نیم رخ است. در کل بخش بزرگی از جمعیت دام کشور در قسمت شرقی را گوسفندان بلوچی تشکیل می دهند . پشم تولید شده توسط این نوع گوسفند در صنایع قالی بافی و نساجی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد . جزو نژادهای گوشتی – پشمی هستند. در قسمت های مختلفی از بدن آنها از جمله دست و پا می توانید لکه های سیاهی را مشاهده نمایید. همچنین از میزان دوقلوزایی مناسبی نیز برخوردار می باشد.

وجود شاخ در میش ها نادر است اما در گله قوچ های گوسفندان بدون شاخ و یا با شاخ را می توانید مشاهده نمایید.

متاسفانه طی خشکسالی های چندین سال گذشته میزان جمعیت گوسفند بلوچی که نژادی مطرح و شاخص نیز می باشد رو به کاهش بوده است که امیدواریم با مدیریت صحیح دوباره نرخ جمعیت این نژاد در کشور رو به افزایش قرار گیرد.

گوسفند بهمئی

گوسفندان بهمئی سفید رنگ هستند اما لکه های قهوه ای و سیاه نیز در بدن این نژاد از گوسفندان دیده می‌شود. جمعیت این گوسفندان روبه کاهش است و جزو نژادهای درحال انقراض محسوب می شوند.

گوسفند بهمئی بیشتر در منطقه کهکلیویه و بویراحمد دیده می شود و بازده ای لاشه ای نسبتا خوبی در حدود 50 درصد را دارا می باشند.نژاد گوسفندان بهمئی همچنین می توانند شیری حدود 300 گرم در طول روز تولید کنند و در دوره رشد روزانه 160 گرم وزن بگیرند.پشم تولیدی سالیانه گوسفند بهمئی به 1.2 تا 2 کیلوگرم می رسد.

وزن نر بالغ این نژاد حدود 61 کیلوگرم و ماده 40 کیلو گرم است.

گوسفند سنگسری

گوسفند سنگسری که نژادی گوشتی تلقی می شوند را بیشتر می توان در تهران و سمنان مشاهده کرد. گوسفندان سنگسری در دسته گوسفندان دنبه دار سبک و رنگین قرار می‌گیرند. رنگ این گوسفندان بیشتر آهویی ، سفید و سیاه می باشد و از تنوع رنگی زیادی برخوردار هستند. درصد راندمان این گوسفندان پس از ذبح در حدود 46 درصد است و می توانند 350 گرم شیر را در روز تولید کنند. پشمی که این گوسفندان در سال می توانند تولید کنند به 2 کیلوگرم نیز می رسد که بازدهی 50-90 درصدی را به همراه دارد.

وزن نر بالغ گوسفند سنگسری 49 کیلوگرم و ماده 37 کیلو گرم است.

وزن بره ها در هنگام تولد در حدود 3 کیلوگرممی باشد.

شاخ به ندرت در میان گوسفندان سنگسری دیده می‌شود.

بیشتر کسانی که در زمینه پرورش گوسفند سنگسری مشغول به فعالیت هستند برای ییلاق گوسفندان خود را به مناطق دماوند، فیروزکوه و شمیرانات می برند و برای قشلاق نیز از نواحی کویری سمنان و ورامین استفاده می‌کنند.

می توان گفت که نژاد سنگسری به دلیل داشتن ویژگی هایی نظیر جثه کوچک، مقاوم بودن نسبت به عوامل محیطی و توانایی راهپیمایی زیاد با توجه به دست و پا های ظریف که دارند ، نژاد گوشتی مرغوبی به حساب می‌آیند. متاسفانه این نژاد به دلایل مختلف در خطر انقراض قرار گرفته است.

گوسفند مغانی

گوسفند مغانی جزو نژادهای گوشتی ایران محسوب شده و بیشتر در مناطق سردسیر اردبیل ،آذربایجان شرق و خراسان شمالی یافت می‌شوند. این گوسفندان بازده ای لاشه ای خوبی داشته و پس از ذبح در حدود نصف وزن گوسفند، گوشت می دهند. تولید پشم سالیانه گوسفند مغانی به 3.5 کیلو گرم نیز می رسد و شیر تولیدی روزانه آنان، 500 گرم است. طیف رنگی گوسفندان مغانی بیشتر کرمی است و بدنی رنگین دارند.

در کل در نژاد مغانی تنوع رنگی زیاد می باشد اما رنگ غالب کرمی می‌باشد.

وزن بره 6 ماه گوسفند مغانی در حدود 30 کیلوگرم است و وزن نر بالغ 60 کیلوگرم و ماده 52 کیلوگرم است. دنبه این نوع نژاد گوسفند ایرانی گرد و با اندازه ای نرمال می‌باشد.

گوسفند مهربان

تراکم جمعیتی این نژاد در استان های همدان ،زنجان و بخش هایی از کردستان و استان مرکزی می باشد.

گوسفندان مهربان،گوسفندانی سنگین وزن و دنبه دار هستندکه  در دسته نژادهای گوشتی-پشمی قرار گرفته اند.رنگ این گروه سفید ،خرمایی و شکری است که لکه هایی در نقاط مختلف بدن آنان دیده می شود. در دوره پروار بندی می توانند از 120 تا 250 گرم در روز افزایش وزن پیدا کنند و درصد دوقلوزایی 14% دارند. شیر تولید گوسفند مهربان در طول روز 500 گرم و پشم تولیدی سالیانه 0.6 تا 2.5 کیلوگرم می باشد.

وزن نر بالغ گوسفند مهربانی 64 کیلوگرم و ماده 54 کیلوگرم است و بازده لاشه 45 درصد دارند.

گوسفند زل

گوسفند زل در دسته نژادهای بومی گوشتی، بدون دنبه قرار دارد . گوسفندان زل بیشتر در شمال کشور و استان های مازندران و گلستان یافت می شوند و دامنه رنگی آنها از سفید تا سیاه است. بیشتر پراکندگی نژاد گوسفند زل در نواحی کوهستانی، دامنه کوه ها و جنگل ها می باشد.

میش های زل فاقد شاخ هستند و قوچ های این نژاد از مقاومت خوبی برخوردار می‌باشند.

در این دسته از گوسفندان در عوض دنبه می توانید دمی که به حالت دنبالچه می باشد را مشاهده کنید.

این نژاد می توانند در طول روز و در دوران پرواربندی تا 145 گرم افزایش وزن داشته باشند و وزن بره ی 6 ماه این نژاد در حدود 25 کیلوگرم است.پشم تولیدی سالیانه آنها بین 1.5 تا 2 کیلوگرم متغییر است وطول دسته پشم به 12.5 سانتی متر می رسد.

وزن نر بالغ گوسفند زل در حدود  52 کیلوگرم و ماده به 37 کیلوگرم می رسد.

گوسفند زل به نژادی دم دار معروف است که در استان های شمالی و سواحل دریای خزر پرورش داده می شود .گوسفند زل دنبه ندارد.

گوسفند کردی

تراکم جمعیتی گوسفند کردی در استان های کردستان و ایلام است که در طبقه گوسفندان دنبه دار سبک قرار می گیرند و نژادی گوشتی محسوب می شود.

درصد دو قلو زایی 10% را دارند و در دوره پرواربندی روزانه تا 160 گرم وزن اضافه می کنند.رنگ این نژاد قهوه ای و سیاه است و می توانند روزانه نیم کیلو شیر و سالیانه 2 کیلو پشم تولید کنند.

وزن نر بالغ به حدود 52 کیلو گرم و ماده به 45 کیلوگرم می‌رسد.

گوسفندان کردی را می توان به دو دسته کوهستانی و دشتی تقسیم بندی کرد. گوسفندی با وزن متوسط به بالا نسبت به دیگر نژادهای ایرانی محسوب می‌شود. به صورت کلی نژادی کردی سازگاری نسبتا خوبی را دارا می باشد و همچنین نژادی  با توقع کم تر از لحاظ نیازمندی به علوفه می باشد.

گوسفند شال

گوسفند شال به عنوان یکی از نژادهای گوسفندان ایرانی جزو گوسفندان سنگین و دنبه دار است که میزان دوقلوزایی خوب 40 درصد را دارند.رنگ این نژاد پس تولد سیاه و بعدها به خاکستری و لکه سفید بر پیشانی تغییر پیدا می کند.

گوسفندان شال می توانند در طول سال 1.2 تا 1.5 کیلوگرم پشم تولید کنند و طول دسته پشم آنان بین 5-18 سانتی متر می رسد.افزایش وزن روزانه این نژاد در دوره پرواربندی 130 تا 240 گرم می باشد.

وزن نر بالغ 72 کیلو گرم و ماده ها نیز 67 کیلو گرم است.

گوسفند سنجابی

نوعی خاصی از نژادهای گوسفندان ایرانی که در استان کرمانشاه پراکنش دارند و جزو گوسفندان دنبه دار و سنگین محسوب می شوند. گوسفندان سنجابی گوشت و پشم خوبی نیز تولید می کنند که بازده لاشه آن 50 درصد و میزان شیری که می توانند در طول روز تولید کنند 685 گرم می باشد.

رنگ این گوسفند سنجابی سفید یا نخودی و دارای لکه های قهوه ای در صورت می باشند .وزن نر بالغ گوسفندان سنجابی چیز در حدود 57 کیلوگرم و ماده 54 کیلوگرم می باشد.

نژادی سنگین وزن و دنبه دار است که برای تولید گوشت و پشم مناسب می باشد. گوسفند سنجابی نژادی مطرح و پر طرفدار در استان کرمانشاه می باشد. پرورش این نژاد برای مناطقی که دشتی هستند مناسب است.توانایی تولید شیر با میزان درصد چربی خوب را دارد و در برابر انواع بیماری ها نیز از مقاومت کافی برخوردار است.

وزن قوچ بین 75 تا 80 کیلوگرم ، وزن میش حدود 55 تا 60 کیلوگرم  روزانه حدود 600 گرم شیر توانایی تولید شیر با کیفیت را دارند البته در صورت داشتن تغذیه و مراقبت های اصولی وزن بره های تازه متولد شده نسبت به سایر نژاد ها بالاتر است پشم تولید شده این دسته از حیوانات به دلیل رنگ پذیر و بودن و داشتن میزان قطر مناسب برای صنایع مختلف از جمله قالیبافی بسیار مناسب است.

درصد دوقلوزایی در این گوسفندان چیزی در حدود 20 درصد است .دست و پای کشیده ای و چشم های برجسته و داشتن قوس بر روی پیشانی از نشانه های نژادی سنجابی می باشد. دنبه گوسفندان سنجابی تا مفصل خرگوشی این حیوان کشیده می شود.میزان پشم تولیدی بین 3 تا 4 کیلوگرم است.

گوسفند قشقایی

این نژاد از گوسفندان ایرانی است که در استان های فارس و کهکیلویه و بویراحمد یافت می‌شوند. غالبا به رنگ قهوه روشن هستند. قوچ گوسفندان قشقایی دارای شاخ می باشد و وزنی بین 50 تا 75 کیلوگرم را دارند .میش ها  قشقایی نیز در هنگام بلوغ حدود 54 کیلوگرم وزن دارند.  در صورت استفاده از علوفه مغذی روزانه می توانند تا حدود 180 گرم وزن ، در دوره پرواربندی اضافه کنند. به صورت کلی در دسته گوسفندان گوشتی طبقه بندی می‌شوند.

گوسفند قشقایی در هنگام تولد که حدود 4 کیلوگرم وزن دارند ، تا حدود شش ماه به رنگ قهوه ای می باشند و بعد از این مدت رنگ آنهاکم کم به رنگ شکری تبدیل میشود. متاسفانه در این نژاد نرخ دوقلوزایی بسیار پایین است و همچنین سالیانه در گوسفندان قشقایی چیزی در حدود 1 تا 2 کیلوگرم می‌باشد.

گوسفند ماکویی

گوسفندان ماکویی از نژادهای مطرح دامی در استان های آذربایجان شرقی و همچنین آذربایجان غربی به شمار می آیند. میزان وزن گوسفندان پروار شده در این نژاد بین 55 تا 65 کیلوگرم می باشد. سفید رنگ می باشند و توانایی تولید محصولات دامی با نرخ بازده ای بالایی را دارند. شما می توانید در بخش های مختلفی از بدن این نژاد لکه هایی مشکی رنگ را مشاهده کنید. روزانه می توانند حدود 650 گرم شیر تولید کنند و در دوران پرواربندی در حدود 250 گرم افزایش وزن داشته باشند.

رنگ سفید و کیفیت بالای پشم گوسفند ماکویی سبب شده است تا بیشتر از پشم سایر نژادها مورد استفاده در صنایع ریسندگی و پشم بافی و … قرار گیرد.

نرخ تبدیل نژاد گوسفند ماکویی در حد متعادلی است و در کل جزو نژادهای پشمی و گوشتی مناسب قرار می گیرد . در شهرستان های استان های آذربایجان غربی و شرقی پرورش این نوع نژاد بیشتر از سایر نژادها می‌باشد.

با روش های پیش گیری و درمان بیماری های گوسفندی در این مطلب آشنا شوید.

گوسفند فراهانی

گوسفندان فراهانی، گوسفندان سفید رنگ با قسمت هایی سیاه رنگ در دور چشم و پوزه هستند که در مناطق استان مرکزی از تراکم تعداد راس بالایی برخوردار هستند . به طور متوسط روزانه 0.5 کیلوگرم شیر تولید می کنند و 210 گرم افزایش وزن در دوران پروار بندی دارند. وزن گوسفندان در این نژاد بین 42 کیلوگرم ماده و 55 کیلوگرم برای نر است.

گوسفند تالشی

گوسفند تالشی بیشتر در استان های شمالی کشور به خصوص در استان گیلان یافت می شود. رنگ گوسفند تالشی کرم روشن است. شیر تولیدی روزانه حدود 300 گرم است. وزن دام بالغ 47 تا 43 کیلوگرم متغیر است . و روزانه می تواند 120 گرم نیز وزن بگیرد.

گوسفند فشندی

گوسفند فشندی که از جثه ای متوسط برخوردار است ، نژاد غالب در منطقه ساوجبلاغ استان البرز می باشد . رنگ های گوسفند فشندی کرم ، قهوه ای روشن و تیره و قرمز می باشد. برخی از قوچ های گوسفند فشندی با شاخ دیده می شوند . وزن دام در هنگام تولد حدود 4 کیلوگرم می باشد. قابلیت افزایش وزن روزانه در فصل پرواربندی تا حدود 150 گرم را دارند و در دسته گوسفندان گوشتی – شیری طبقه بندی می شوند.

وز گوسفند فشندی یک ساله ماده، حدود 55 کیلوگرم و نر  حدود 74 کیلوگرم است.

تولید شیر در یک دوره شیردهی در حدود 90 تا 100 کیلوگرم می باشد و همچنین می تواند سالیانه 1 تا 1.5 کیلوگرم پشم تولید کنند.

از دیگر قابلیت ها و ویژگی ها گوسفند فشندی توانایی چریدن هم در دشت و هم در ارتفاعات می باشد. بر روی سر این حیوانات لکه سفید کوچک و یا سراسری وجود دارد و همچنین از مقاومت خوبی برخوردار است.

علاوه بر منطقه ساوجبلاغ، این نژاد دامی را می توانید در مناطق مرتفع طالقان ، کرج ، کندوان و شمیرانات نیز مشاهده نمایید.

گوسفند زندی

گوسفند زندی نژادی است که بیشتر به جهت تولید پوست مرغوب و گوشت دهی مناسب شناخته می شود . طیف رنگی بین قهوه ای روشن تا نقره ای دارند ، البته هنگام تولد بره زندی به رنگ سیاه می باشد که طی شش ماه به رنگ های ذکر شده برمی گردد .

پوست نژاد زندی از کیفیت و مرغوبیت بالایی جهت تولید انواع لباس برخوردار است . علاوه بر تولید گوشت و پوست مناسب ، آنها مقاومت خوبی نیز در برابر شرایط مختلف آب و هوایی دارند و نژادی کم توقع از لحاظ تغذیه ای نیز محسوب می شوند . بیشتر گوسفندان زندی را می توانید در مناطق قم ، دماوند ، ری ، ورامین و ساوه مشاهده نمایید . وزن بره ها در بدو تولد حدود 2.5 تا 4 کیلوگرم است که به در زمان بلوغ تقریبا 50 کیلوگرم می شوند .

بازدهی لاشه نژاد زندی نیز 46 درصد است .

گوسفند تالشی

گوسفند تالشی نژادی گوشتی می باشد که بازده ای لاشه آن تقریبا 50 درصد است. تنوع رنگی آنها سیاه و نخودی روشن می باشد . پراکندی این گوسفندان بیشتر استان گیلان و مناطق تالش، آستارا و بلندی های منطقه حیران میباشد. وزن بره تالشی در هنگام تولد بین 3.1 تا 3.2 کیلوگرم است و همچنین وزن دام بالغ حدود 45 کیلوگرم است.

اهمیت شناسایی بهترین نژادی گوسفندی در ایران :

با وجود تنوع زیاد نژادی در ایران و حتی سایر کشورهای جهان پرورش و نگهداری از برخی نژادها به دلایل مختلف مانند مناسب نبودن نژاد با هدف پرورشی ما و مسائل مختلف دیگر از لحاظ اقتصادی پرورش هر نژادی بهره وری لازم را به همراه ندارد. امروزه با بهبود شرایط و پیشرفته تر شدن کار دامپروری، کسانی که در این زمینه مشغول به فعالیت هستند سعی دارند که حتی با روش هایی مانند اصلاح نژاد گوسفند، راندمان کاری خودشان را افزایش دهند.

این افزایش راندمان می تواند از طریق مسائلی مانند افزایش ضریب تبدیل، مقاومت بیشتر دام در برابر بیماری های مختلف، فروش راحت تر محصولات تولیدی و … حاصل شود.

دنبه در گوسفندان ایرانی:

یکی از مهم ترین ویژگی های گوسفندان ایرانی داشتن دنبه است. به جز نژاد زل، بقیه گوسفند هایی که متعلق به جغرافیای ایران هستند، دنبه دارند. دلیل به وجود آمدن این بخش بیشتر مربوط به سیر تکاملی است که این حیوانات از زمان پیدایش تا کنون طی کرده اند. دنبه قسمتی از بدن است که به افزایش چربی و ذخیره غذایی بدن گوسفند می افزاید . این حیوانات می توانند بیشتر از نیاز غذایی خود، مواد مغذی دریافت کنند و آن را به شکل اسیدهای چرب در بدن خود نگه دارند. اینکه چرا گوسفند زل دنبه ندارد برخی معتقدند که چون در شمال ایران که همیشه از مراتع غنی برخودار میباشد، رشد پیدا کرده، این قسمت از بدنش تکاملی نداشته است.

نژادهای متعلق به کشور ما دنبه ای به نسبت کوتاه دارند و گاهی اوقات تا 30 درصد از وزن گوسفند را این قسمت از بدن به خود اختصاص می‌دهد.

به طور معمول گوسفندان هر دسته از طبقه بندی ها ذکر شده ویژگی های منحصربه فردی دارند به طور مثال قسمت های مختلف نژادهای گوشتی بسیار حجیم تر از سایر نژادهای می باشد به این صورت که بخش کمر ، گردن ، سینه و ران های این نوع از گوسفندان پهن ، مستقیم و بزرگ تر می باشند.