دامداری سنتی چیست؟ 

پرورش گوسفند و بز برحسب پارامترهای مختلف از جمله موارد اهداف اقتصادی و نوع بهره برداری ممکن است به شیوه های متفاوتی اجرا شود.

به صورت کلی  اشخاصی که به تازگی قصد ورود به شغل دامداری و دامپروری را دارند به دلیل اینکه اغلب سرمایه کافی، برای احداث یک مجتمع صنعتی دامپروری را ندارند، رو به روش های سنتی و قدیمی می‌آورند.

شیوه های درآمدی در دامداری سنتی :

روش های درآمد در این شغل به چند دسته محدود می باشد. به این صورت که هر شخص دامدار تازه کار یا با سابقه بر اساس اهداف تولیدی و امکاناتی که در اختیار دارد می تواند سعی می کند که تولید کننده عمده در بحث گوشت (پرواربندی) و یا محصولات لبنی (گله داشتی) باشد. همچنین علاوه بر این دو مورد دامداران می توانند از طریق فروش پشم، کود جهت مصارف کشاورزی، پوست جهت تولید چرم، و بره نیز درآمد کسب کنند.

انواع روش های دامداری سنتی

انجام شغل دامداری سنتی از پیچیدگی چندان برخوردار نیست اما به شدت پر زحمت است . دو روش عمده جهت شروع شغل دامداری سنتی وجود دارد که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت.

مورد اول به این صورت است که شخص دامپرور در سال اول با دام های مولد فعالیت خود را آغاز می کنند. به مرور در سال های بعد به وسیله زاد ولد صورت گرفته در گله خود سعی می کنند کسب و کارش را توسعه دهد. البته بعداز مدتی ادامه این روش نیازمند به کارگیری یک سری ضوابط از جمله فراهم آوردن جایگاه بزرگتر و امکاناتی بهتر برای دام های گله است.

در مقابل این روش افرادی نیز هستند که با خریداری بره های حدود 30 کیلویی قصد پرواربندی آنها را در طی یک مدت زمان مشخص با بودجه معیین دارند. این دسته افراد سعی می کنند با مصرف علوفه های مغذی و کامل بره های خود را در طی مدتی کوتاه تا سرحد امکان چاق نموده و سپس آنها را برای تولید گوشت به کشتارگاه ها به فروش برسانند.

اینکه بخواهیم بین این دو روش مزیت را مشخص کنیم واقعا امکان پذیر نمی باشد چون به هرحال اجرای سود آور هرکدام از آنها نیازمند رعایت یکسری عوامل خاص می باشد  که تا حدودی این مشخصه ها را در همین مطلب شرح داده ایم.

دامداری سنتی 

• با موضوع فواید مدیریت صحیح گله گوسفندان در این مطلب آشنا شوید.

تغذیه دامداری سنتی :

یکی از اصلی ترین معایب پرورش گوسفند و سایر انواع دام زنده به صورت سنتی و باز، بحث تغذیه این حیوانات با گیاهان کم ارزش از لحاظ مواد مغذی می باشد که باعث به وجود آمدن خساراتی برای دامپروران می شود.

چگونه وزن گیری بره های پرواری را به حداکثر برسانیم؟

در زمانی که هزنیه های تولید در صنعت دامپروری به شدت در حال افزایش می باشد نمی توان به شیوه دامپروری سنتی کار را پیش برد و باید به سمت روش های صنعتی برویم . روند وزن گیری باید به گونه باشد که علاوه بر پوشش هزنیه ها بتواند سود خوبی را نیز نصیب دامدار نماید از این رو باید بگوییم که حداقل وزن گیری روزانه باید 300 گرم باشد تا پاسخگوی هزنیه شود. متاسفانه در دامپروری سنتی چارچوب مشخصی برای پیگیری سود و زیان وجود ندارد ، اما این مشکل در روش های نوین تا حد قابل قبولی برطرف شده است.

انتخاب بره شیرمست و از نژاد مناسب گام نخست هر فرد موفق دردامداری می باشد.

نکات تکمیل در مورد شغل دامداری سنتی

در روش سنتی دامپروری گوسفندان را در بیشتر فواصل سال در فضای آزاد و چراگاه به سر می برند و عصر ها به جایگاه و آغل خود برگردانده می‌شوند. این رفت و آمد مداوم دام مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.

همچنین در این روش باید میزان مراقبت بیشتری از گوسفندان و سایر حیوانات خود در مورد سلامت آب و نوع علوفه ای که مصرف می کنند، داشته باشید.

یکی از بزرگترین خطراتی که دامداران سنتی گوسفند زنده به خصوص آنانی که در کوه و دشت دام های خود را نگهداری می کنند، تهدید می کند هدف طعمه قرار گرفتن گوسفندان در معرض حیوانات وحشی و حتی سارقان می باشد. برای جلوگیری از این دسته مشکلات بهتر است که همیشه در مکان هایی اتراق نمایید که شرایط حفاظتی مطلوب را دارا می باشد.

• حتما بخوانید: چگونگی نگهداری صحیح از مرغ و گوسفند در یک محل

به هر حال با وجود پدید آمدن روش های جدید در شغل دامداری و دامپروری، ادامه کار به صورت سنتی پیشنهاد نمی شود.

اگر توانایی مالی تغییر فرآیند دامداری خود از شکل سنتی به حالت صنعتی را ندارید می توانید این روند را با شکلی آهسته تر و با گرفتن وام هایی با سود کم پیش ببرید. بی شک این کار سرمایه و دارایی شما را دو چندان خواهد کرد.

در دامداری های سنتی به دلیل اینکه بیشتر کارهای صورت گرفته از گذشته تا کنون بر اساس تجربه و آزمون و خطا بوده است شخص دامدار اطلاع دقیقی از روش های علمی و فنی که موجب بهبود روند رشد گله خود می شود را ندارد. مثلا در گله های داشتی باید به ازای هر چند راس میش یک قوچ نگهداری شود ( البته بر اساس شرایط مختلف ممکن تفاوت هایی ایجاد شود ) که این مورد اصلا در دامداری سنتی رعایت نمی‌شود.

انواع جایگاه مورد استفاده در دامداری سنتی:

همانگونه که گفتیم در روش سنتی دامداری، شیوه های خاصی برای نگهداری از حیوانات مورد استفاده قرار نمی گیرد، به شکلی که حتی در برخی مناطق کم برخوردارتر مردم قسمتی از حیاط منزل خود را برای این کار در نظر گرفته اند و خیلی ساده این بخش را با داربست و حصیر به شکل یک فضای سرپوشیده برای فصول سرد سال آماده کرده اند آنها حتی در اغلب موارد از آخور نیز استفاده نمی کنند و علوفه مورد نیاز دام ها را در ظروف مانند طشت می ریزند.

اما در نواحی که کمی حجم دام ها و ظرفیت ها منطقه بیشتر است، مردم جایگاه ها بهتری برای پیگیری دامداری سنتی خود آماده کرده اند. آنها معمولا  در یک بخشی از منزل، زمین کشاورزی و باغ خود با آجر و گل فضای مسقفی را می سازند و به کمک تورهای مسی و چوب سایبان هایی را نیز مهیا می کنند. درب اینگونه ساختمان های دامداری کم عرض و ارتفاع می باشد و گوسفندان نر و ماده بالغ با هم نگهداری می شوند. برای کف این فضاها بستر خاصی در نظر گرفته نمی شود و خود جنس خاک منطقه به عنوان بستر می باشد. نبود تهویه و متناسب نبودن با تعداد دام ها از دیگر معایبی هستند که این گونه جایگاه های سنتی دامداری دارند.

امروزه در شیوه های جدیدتر اصلا با نگهداری دام در دخمه ها و زاغه های تاریک، مرطوب، بدون امکانات ضدعفونی محیط و تجهیزات پرورشی و تنگ موافقت نمی شود و این نوع دامداری اصلا توجیهی ندارد.

چنانچه قصد اطلاع از آخرین قیمت گوسفند زنده را داریدکلیک نمایید.

معایب دامداری به شیوه عشایری: 

عشایر ها قشر زحمت کشی هستند که هر ساله بخش بزرگی از نیازهای مردم ایران به محصولات دامی را تامین می‌کنند اما متاسفانه به دلایل مختلف از جمله نبود امکانات، قادر به استفاده از حداکثر توان تولیدی دام های خود نیستند. این دامداران علی رغم تلاش و زحمت فراوان نمی توانند در کار خود بهره وری کافی را تجربه کنند. آنها هیچ محیط مسقفی برای نگهداری دام هایشان در زمستان و فصول بارانی ندارند و نهایتا بره های و سایر دام های خود را در چادر نگهداری می‌کنند. نداشتن آخور مناسب، فضایی سرپوشیده که دارای دمای مناسب باشد، نداشتن امکانات و تجهیزات مناسب و جیره دهی ضعیف از مهم ترین معایب دامداری عشایری می باشد.

آسیب شناسی روند پرورش گوسفند و بز در تاریخ معاصر دامداری سنتی

به دلایل اتخاذ سیاست های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی که در چند دهه گذشته اعمال گردیده، آسیب های جدی به نظام مدیریت و پرورش گوسفند و بز وارد گردیده است.

در این بخش برخی از این آسیب ها بررسی خواهیم کرد.

1- صنعت استحصال پوست بره از گوسفندان پوستی شامل کبوده شیراز و قره گل سرخس وزندی دچار زیان فراوان گردیده و صادرات پوست گوسفندان پوستی متوقف گردید، در نتیجه پرورش گوسفندان پوستی غیر اقتصادی گشت.

۲- به علت ورود انواع نخ های صنعتی و توسعه صنایع نساجی و مونتاژ و صنایع موکت بافی و قالی بافی های ماشینی، ارزش اقتصادی پشم و کرک (الیاف دامی)، رشد معقول ننموده و در نتیجه گله داران کشور سود متناسبی از فروش الیاف تولیدی خویش کسب ننموده و انتخاب و پرورش دام های الیافی ممتاز رو به نقصان گذاشته است.

۳- به علت افزایش جمعیت انسانی کشور و مهاجرت اقشار روستایی و عشایری به شهرهای پررونق، همچنین توسعه فرهنگ مصرف زدگی در خانوارها از طریق مختلف تبلیغی و فرهنگی و افزایش قیمت گوشت قرمز در کشور موجب گردید که به سرعت دو رگ گیری غیر علمی بدون هدف، بین گوسفندان سنگین و سبک جثه رواج یابد بدین ترتیب در وهله اول گوسفندان پشمی و پوستی و در مرحله بعد سایر گوسفندان نیمه سنگین در معرض خطر آمیخته گری قرار گرفتند.

توسعه آمیخته گری غیر علمی و کور باعث نابودی ژرم پلاسم (germ plasm) دام های سبک کشور در دراز مدت می گردد.

۴- به دلیل افزایش جمعیت دام و توسعه اقتصاد تورمی و موارد اجتماعی و فرهنگی گله داران علاقمند به افزایش تعداد دام گله های خود شدند. این امر موجب شد که نظام تعادل مرتع و دام که در گذشته بیشتر رعایت می شد دستخوش تغییرات عمده گردد.

۵- به دلیل ملی کردن مراتع و کاهش انگیزه معنوی و مادی بهره برداران دام، مراتع تخریب یافته و نظام مرتعداری بومی و قرق بانی محلی کاهش یا حذف گردیده است.

۶- بدلیل حذف مدیریت بومی روستا و همه گیر شدن سودآوری آنی در جامعه و رونق اشتغال در امور صنایع و کشاورزی و صنعتی و مسکن و خدمات در کشور، سرمایه گذاری ملی و غیر دولتی و مردمی در گله داری به حداقل رسیده و رشد کیفی مناسب با سایر بخش های دامپروری حاصل نگردید.

۷- افزایش تدریجی قیمت انواع گوشت قرمز در کشور موجب واردات غیر قانونی (قاچاق) انواع نژادهای گوسفند و بز گردیده است. این امر غیر از توسعه بیماری ها باعث تخریب ژنتیکی دام شده است.

۸- واردات انواع گوشت قرمز بدون رعایت موارد اقتصادی، بازرگانی و دامپروری کلان کشور همواره شمشیر دو لبه بوده و باعث ضرر و زیان به اقشار تولید کننده شده است.

۹- خشکسالی که پدیده تاریخی و اجتماعی و اقتصادی در طول تاریخ کشاورزی و دامپروری ایران می باشد که همواره متأسفانه تمهیدات مناسبی در جهت کنترل و کاهش زیان های آن اعمال نمی شود.

پرورش ترکیبی در دامداری سنتی : 

نبود دانش کافی برای جداسازی انواع دام زنده در شیوه دامداری سنتی، تقریبا از رایج ترین مشکلات آن می‌باشد. با توجه به پتانسیل بسیار بالای کشور عزیزمان ایران از نظر مراتع و گونه های دامی ، اگر این معضل به شیوه صحیحی حل شود، این صنعت می تواند رشد قابل توجهی را تجربه کند .اما مطمئنا اگر این فاجعه در چند سال آینده مدیریت و بر طرف نشود عرصه حرفه ای دامداری در این مرز و بوم با مشکل روبه رو خواهد شد.

برخی از مهم ترین اقداماتی که باید صورت گیرد عبارتند از:

• متعادل نمودن حجم دام پرورشی در هر منطقه با حجم مراتع طبیعی
• کنترل و بازسازی مراتع و منابع چراگاهی و آبی
• آبخیز داری و احیا مراتع
• استفاده از شیوه های نوین دامداری و مدیریت بهتر و اصولی تر گله ها
• عدم پرورش همزمان و ترکیبی چندین نوع دام ( مانند پرورش بز و گوسفند به صورت همزمان )

متاسفانه همانطور که اشاره کردیم به دلیل نبود آگاهی کافی بیشتر این موارد توسط عده ی کثیری از دامداران به درستی اجرا نمی شوند . در واضح ترین مثال می توانیم به این مسئله اشاره کنیم که همواره در مجتمع های دامداری سنتی، چندین راس دام مصرف کننده بدون بازده وجود دارند که می توانند میزان درآمد این قشر زحمت کش را به شدت تحت تاثیر خود قرار دهند.

از بین رفتن شکل سنتی دامداری:

با وجود سال‌ها فعالیت اکثر دامپروران به شیوه سنتی، اما باید بدانید که این شکل از پرورش دام به دلایل مختلف از جمله عدم سودآوری کافی و برگشت سریع سرمایه به زودی از بین خواهد رفت و شما فعالان این کسب و کار کم‌کم به سمت شیوه‌های صنعتی و نوین دامداری باید حرکت کنید.

با بزهای کشمیری اینجا آشنا شوید.