7 گام برای اطمینان از بره زایی و جفت گیری موفق گوسفندان

 مهم ترین روش هایی بره زایی و جفت گیری بی خطر گوسفند در فصل پاییز | نکات مهم فصل جفت گیری گوسفندان

برای اکثر مردم پاییز زمانی از سال است که همه چیز شروع به کند شدن می‌کند. برگ های درختان می‌ریزند، فعالیت های مربوط به کشاورزی و باغداری تقریبا تمام می‌شود و با سرد شدن تدریجی هوا، مردم روستانشین و عشایرنشینی که بیشتر دامپرور و کشاورز هستند با چالش های مخصوص این فصل مواجه خواهند شد.

با این حال در طول زندگی برای چوپانان و دامداران هیچ وقت زمان تعطیل کردن کارها فرا نمی‌رسد. چرا که حتی در فصل پاییز نیز کارهای زیادی برای انجام دادن وجود دارد. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این قشر پر تلاش، رسیدگی به روند آبستنی حیوانات مولد گله خود است. فصل جفت گیری در ماه‌های مختلف فصل پاییز آغاز می‌شود، زمانی که میش‌ها وارد چرخه فحلی خود می‌شوند.

اگرچه برخی از گوسفندان می‌توانند در تمام طول سال زاد و ولد داشته باشند اما اکثر گوسفندان به مانند آهو و سایر حیوانات خاص به عنوان تولید مثل کنندگان فصلی شناخته می‌شوند و فقط در ماه مرتبط با فصل پاییز جفت گیری می‌کنند.

اگر در زمینه پرورش گوسفند فعالیت می‌کنند خبر خوب برای شما این است که جفت گیری میان قوچ ها و میش‌ها تقریبا بدون دخالت و فعالیت خاصی اتفاق می‌افتد، اما با این حال اگر می خواهید فصل بره زایی موفقی را در بهار تجربه کنید باید چند نکته مهم را در رابطه با آماده نمودن این حیوانات برای فصل جفت گیری در نظر بگیرید. به هر حال برای دامداری که یک سال تمام را به گله خود به امید بره‌ زایی رسیدگی می‌کند، فرصت‌ها محدود است و اگر در این دور میش‌های گله آبستن نشوند، دچار ضرر و زیان سنگین خواهند شد.

در ادامه این مطلب از سایت بازار گوسفند قصد داریم به شما، راهکارهایی عملی و دقیقی را را ارائه دهیم تا از این فرصت کوتاه نهایت بهره را ببرید و از اینکه میش‌ها در بهار دارای بره باشند، اطمینان حداکثری کسب کنید.

• جدیدترین قیمت گوسفنده زنده را در سایت بازار گوسفند مشاهده نمایید.

چه زمانی معمولا جفت گیری و زایش گوسفندان انجام می‌شود؟

همانطور که اشاره کردیم اکثر نژادهای گوسفندان تولیدمثل کنندگان فصلی هستند، به این معنی که زمانی فرایندهای تولید مثل گوسفند آغاز می‌شود که طول روز کاهش پیدا کند.

برای اکثر نژادها، فصل جفت گیری در ماه های مهر و آبان اتفاق می افتد. در این بازه زمانی علائم فحلی کم کم نمایان می‌شود و تا 36 ساعت دوام می آورد. در این بازه‌ی زمانی در فصل پاییز این چرخه های فحلی تقریبا هر 16 تا 17 روز ادامه می یابد. البته بایستی بدانید که در برخی از نژادهای گوسفندی، به خصوص نژادهای خارجی این مورد صادق نیست.

فصل زایش و جفت گیری گوسفندان به گونه‌ای در اکثر نژادهای اهلی تنظیم شده است که بره ها در بهار زمانی که هوا گرم تر بوده و علوفه بیشتری در دسترس است، متولد شوند. طول فصل تولید مثل این حیوانات نیز از نژاد به نژادی دیگر متفاوت است. نژادهایی که به خط استوا نزدیک تر هستند، نسبت به نژادهایی که در شمال کره زمین وجود دارند، فصل تولید مثل طولانی تری دارند.

بررسی چرخه فحلی گوسفندان

چرخه فحلی در گوسفندان به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن دام ماده از نظر فیزیولوژیکی برای پذیرش جفت‌گیری و تخمک‌گذاری آماده می‌شود. این چرخه، توسط یک سامانه تنظیمی پیچیده شامل غدد درون‌ریز و هورمون‌های خاص کنترل می‌گردد.

مکانیسم هورمونی در بدن گوسفندان و تاثیر آن بر چرخه فحلی گوسفند

1-آغاز چرخه با تحریک مغزی: همه چیز از هیپوتالاموس آغاز می‌شود. جایی که هورمون GnRH (هورمون آزادکننده گنادوتروپین) ترشح می‌شود.

2- فعال‌سازی هیپوفیز: این هورمون به غده هیپوفیز سیگنال می‌دهد تا دو هورمون مهم را ترشح کند:

• FSH (هورمون محرک فولیکول)
• LH (هورمون لوتئینه‌کننده)

3-تحریک تخمدان‌ها:  FSH رشد فولیکول‌های تخمدانی را تحریک می‌کند و LH در لحظه مناسب باعث ترکیدن فولیکول و آزاد شدن تخمک (تخمک‌گذاری) می‌شود.

مدت و زمان‌بندی چرخه فحلی

چرخه فحلی گوسفندان به‌طور میانگین هر 17 روز یک‌بار تکرار می‌شود و مرحله فحلی واقعی که دام آماده جفت‌گیری است، معمولاً 24 تا 36 ساعت طول می‌کشد. تخمک‌گذاری حدود 24 تا 27 ساعت پس از شروع فحلی رخ می‌دهد و تخمک بین 10 تا 25 ساعت پس از آزاد شدن قابلیت باروری دارد. اسپرم نیز حدود ۳۰ ساعت در بدن میش زنده می‌ماند، بنابراین زمان‌بندی جفت‌گیری بسیار مهم است.

فعال بودن تخمدان‌ها و زمان وقوع فحلی، شدیداً تحت تأثیر نژاد گوسفند قرار دارد. نژادهای بومی ایران مانند افشاری یا قزل، معمولاً از اواسط مرداد تا اواخر آذرماه وارد فاز فحلی می‌شوند. اما نژادهایی مانند رومانوف فصل فحلی طولانی‌تر و انعطاف‌پذیرتری دارند و ممکن است در بازه‌های وسیع‌تری فعال باشند. این تفاوت‌ها باید در برنامه‌ریزی تولیدمثل مدنظر قرار گیرند.

لقاح و باروری

• تخمک‌گذاری معمولاً 24 تا 27 ساعت پس از شروع فحلی رخ می‌دهد.
• اسپرم پس از جفت‌گیری می‌تواند تا 30 ساعت در بدن میش زنده بماند.
• بهترین زمان برای باروری زمانی است که اسپرم از قبل در دستگاه تناسلی حضور داشته باشد و با تخمک آزادشده همزمان شود.
• قابلیت بارور شدن تخمک بین 10 تا 25 ساعت پس از تخمک‌گذاری است، بنابراین زمان‌بندی دقیق جفت‌گیری حیاتی است.
• پس از فاز فحلی، اگر میش بارور نشود، بدن وارد فاز لوتئال می‌شود که با ترشح پروژسترون از جسم زرد همراه است. این هورمون باعث سرکوب تخمک‌گذاری جدید تا چرخه بعدی می‌شود.
• برخی نژادها مانند رومانوف یا فین‌لند چرخه‌های کوتاه‌تری دارند یا ممکن است چند بار در سال فحل شوند.
• عواملی مثل نور روز، تغذیه، استرس، بیماری یا وزن کم بدن می‌توانند چرخه فحلی را مختل کنند یا به تعویق بیندازند.

دستکاری چرخه طبیعی فحلی در بز و گوسفند

هدف نهایی برنامه های مختلفی که برای دستکاری چرخه فحلی طراحی شده‌اند بهبود بازه اقتصادی و کاهش نیروی کار است. همچنین افزایش تولید با داشتن یک فصل تولید مثل طولانی تر و زمان قابل پیش بینی بریا جفت گیری که نتیجه آن بهبود بازه اقتصادی و کاهش نیروی کار است. میزان تخمک گذاری جزء لاینفک موفقیت این است برنامه ها است زیرا تعداد رضایت بخشی از نتایج باید متولد شوند تا تلاش ها ارزشمند باشد.

سه روش مختلف برای دستکاری چرخه فحلی در میش ها به شرح زیر است:

1. جفت گیری در خارج از فصل طبیعی تولید مثل این حیوانات با استفاده از نوردهی مصنوعی، ملاتونین یا تحریک جنس نر
2. تسریع در شروع فصل تولید مثل با قرار دادن سیدر حاوی پروژسترون یا اسفنج واژینال
3. کنترل شروع فحلی در فصل تولید مثل (همزمان سازی فحلی)

خصوصیات تولید مثلی میش ها

• سن بلوغ: 6 تا 11 ماهگی
• طول چرخه فحلی: به طور میانگین 17 روز (محدوده 14 تا 19 روز)

اصلی ترین مراحل برای اطمینان از بره زایی و جفت گیری موفق گوسفند

دوباره تاکید می‌کنیم که قوچ‌ها و میش‌های گله شما نیازی به دخالت زیاد در روند جفت گیری ندارند اما برخی از وظایف مرتبط با مدیریت گله وجود دارد که ممکن است مجبور شوید آنها را در فصل جفت گیری، آبستنی و زایش به لیست کارهای روزمره خود اضافه کنید. تمام این اقدامات شرایط ایده آلی را برای تولد سالم بره‌ها در بهار سال آینده به وجود می آورند.

قدم اول: وضعیت بدن گوسفندان را ارزیابی کنید

اولین و مهم‌ترین کاری که باید هنگام آماده شدن برای شروع فصل جفت گیری گوسفندان انجام دهید این است که وضعیت و شرایط بدنی این حیوانات را به خوبی بررسی نمایید. این کار باید هم برای میش و هم برای قوچ انجام شود.

امتیازدهی وضعیت بدن، روشی است که به شما کمک می کند تغذیه و ژنتیک یک گله را تعیین کنید. شما باید وضعیت هر گوسفند را در یک مقیاس 5 درجه‌ای نمره دهی کنید. شماره یک به معنای وضعیت نامناسب و لاغر و شماره 5 وضعیت بدنی چاق و مناسب را نشان می دهد. در حالت نرمال و معمولی وضعیت بدن باید در شماره 3 قرار بگیرید.

البته باید بدانید که فصل جفت گیری گوسفندان، تنها زمانی نیست که باید وضعیت بدنی این حیوانات پرفایده را ارزیابی کنید. توصیه می شود این کار را در تمام فصول پرورش و نگهداری انجام دهید تا از ظاهر و وضعیت گوسفندان مطلع شوید.

قدم دوم: نحوه ارزیابی وضعیت بدن

مهم ترین نکته برای ارزیابی وضعیت بدن بررسی ناحیه پشت و کمر گوسفندان می باشد. شما باید میزان چربی در پشت گوسفند و درست در امتداد استخوان راسته کمر را در وهله اول بررسی نمایید. همچنین باید نگاهی به برجسته بودن دنده ها و استخوان ها لگن بیندازید. اگر استخوان کاملا قابل لمس شدن بود ، به وضعیت بدن شماره یک را بدهید چون این وضعیت بدنی لاغر و ضعیت را نشان می دهد. اگر می توانید دنده ها را فقط با فشار دادن حس کنید ، این وضعیت نرمال یا نمایانگر است.

بخش ستون فقرات گوسفند نباید با لمس کردن احساس شود و بایستی با ماهیچه پوشانده شده باشد. همچنین هر دو ماهیچه ران و دست نیز باید پر باشند. در حالت ایده آل جهت افزایش بهره وری باید گوسفندانی را پرورش دهید که نمره 3 یا 4 را داشته باشند.

میش هایی خیلی چاق یا خیلی لاغر هستند ممکن است در زمان آبستنی بره ها دچار مشکل شوند و قوچ‌های خیل لاغر نیز ممکن است به حد کافی توانایی تولید اسپرم نداشته باشند. اگر پس از بررسی و ارزیابی وضعیت بدن گوسفندان نتیجه مطلوبی بدست نیامد، بهتره قبل از شروع فصل جفت گیری حداقل تا 10 درصد وضعیت بدن را با تغذیه مناسب بهبود بخشید.

به جز بررسی اندام‌های مختلف بدن مثل دندان، چشم، سم پا، وضعیت پستان میش از نظر ورم و عفونت نداشتن هم می‌بایست معاینه گردد.

به طور کلی نظارت بر بدن گوسفندان در تمام طول سال و نه فقط قبل از فصل جفت گیری و تولید مثل، به شما دامداران زمان مناسبی برای ایجاد تغییرات در صورت لزوم می دهد.

• برای اینکه بیشتر با مشکل ورم پستان میش آشنا شوید، حتما این لینک را دنبال کنید.

قدم سوم: حذف میش و قوچ های ضعیف

پس از طی کردن دو مرحله فوق اکنون زمان خوبی است تا گوسفندان غیر بهره ور را از گله حذف کنید. مطمئن باشید با جدا کردن و فروش این میش ها و قوچ‌ها به سوددهی بهتری دست پیدا خواهید کرد.

قدم چهارم: بهبود روش های تغذیه (فلاشینگ)

برای اینکه فصل جفت گیری و زایش موفقیت آمیزی را تجربه کنید ، باید پس از ارزیابی وضعیت بدن، اقداماتی را برای بهبود استراتژی تغذیه گله خود به کار بگیرید. اگر گوسفندان شما کم وزن هستند، ممکن است نیاز به افزایش پروتئین و انرژی جیره گوسفندان داشته باشید. تغذیه صحیح حتی به دوقلوزایی نیز ممکن است منجر شود. افزایش سطح کیفیت تغذیه میش ها و قوچ‌ها باید حدود یک ماه قبل از ورود قوچ به گله میش ها شروع شود.

اصولا هنگامی که میش انرژی و کالری بیشتری در رژیم غذایی خود دریافت کند، وضعیت بدنی بهترین را بدست می آورد و حتی در صورت مهیا بودن برخی دیگر از شرایط توانایی دوقلوزایی نیز کسب می‌کند.

برای فلاشینگ میش ها باید روزانه حدود 500 گرم غلات به ازای هر میش به جیره این گوسفندان اضافه کنید. شما همچنین می توانید گله را به مراتع غنی‌تری برای چرا منتقل کنید، البته در نظر داشته باشید که در مناطق کوهستانی و سردسیر در فصل پاییز این امکان شاید برای همه دامداران مهیا نباشد.

افزایش سطح مواد غذایی جیره تا چند هفته پس از فصل جفت گیری باید ادامه داشته باشد. فلاشینگ روشی کاربردی برای افزایش بره زایی گله های مختلف به حساب می آید در مقاله تخصصی که در سایت بازار گوسفند برای شما عزیزان آماده کرده ایم در مورد این روش نکات بیشتری را می توانید مطالعه نمایید.

قدم پنجم: قوچ ها را فراموش نکنید

برای رسیدگی به قوچ‌ها در فصل جفت گیری باید اقداماتی مختلف انجام شود. قوچ‌ها باید قوی و فعال باشند و از نظر سلامت هیچ مشکلی جهت جفت گیری نداشته باشند. ارزیابی وزن و شرایط بدنی برای قوچ‌ها به همان اندازه میش ها حائز اهمیت است. معمولا قوچ‌هایی که اضافه وزن دارند، فاقد میل جنسی مناسب هستند و آن هایی که از وزن کمی برخوردارند، کیفت منی ضعیفی دارند.

در حالت ایده‌آل تقریباً 6 تا 8 هفته قبل از شروع جفتگیری، قوچ ها باید توسط خودتان (در صورت داشتن مهارت و تجربه کافی) یا دامپزشک به صورت کامل معاینه شوند. این اقدام چهت شناسایی هر گونه مشکل بالقوه‌ای انجام می‌گیرد که ممکن است بر روند عملکرد این حیوان تاثیر نامطلوب بگذارد.

از آنجایی که در صورت نامناسب بودن شرایط بدنی مدتی طول می‌کشد تا اسپرم های مناسب جایگزین شوند، باید بازه زمانی 6 تا 8 هفته را حتما رعایت کنید.

به جز بررسی وزن و بیضه باید پاها، دندان ها، چشم ها و باقی اعضای بدن قوچ بررسی شود. به وضعیت بیضه ها توجه ویژه‌ای داشته باشید. بیضه باید طول مناسبی داشته باشد و سفت و بدون آبسه یا ورم باشد و بتواند آزادانه حرکت کند.

اگر قوچ را فقط برای فصل جفت گیری خریداری می‌کنید، حداقل یک ماه قبل از جفت گیری با برنامه ریزی، وضعیت بدنی این دام زنده را باید ارتقا دهید. در ضمن در زمان جا به جایی و حمل نقل اساسا گوسفندان با استرس هایی مواجه می‌شوند. بازه‌ی زمان مناسبی را از قبل برای خرید در نظر بگیرید و حتما قبل از ورود به گله این قوچ‌ها را برای جلوگیری از خطر انتقال بیماری قرنطینه نمایید.

در این سایت بخوانید: با 10 عارضه مهم فصل جفت گیری گوسفندان اینجا آشنا شوید.

قدم ششم: آماده سازی محیط نگهداری

یک راس قوچ معمولی می‌تواند روزانه حداقل با 5 میش جفت گیری داشته باشد. این تعداد البته ممکن است بسته به سن و سلامت قوچ متغییر باشد. اگر گله میش های شما بزرگ است باید این تعداد قوچ بیشتری هم استفاده کنید. نکته ای که در این باره وجود دارد این است که در زمان نگهداری قوچ ها با هم باید بسیار مراقب باشید.

قوچ ها اغلب در این فصل با یکدیگر درگیری می‌شوند. در این درگیری ها احتمال آسیب دیدگی شدت می یابد. به همین دلیل برای حفظ انرژی و سطح هورمونی بهتره قوچ ها را تا حد ممکن از یکدیگر جدا نگهداری کنید.

گرچه یک قوچ روزانه با چند میش می تواند جفت گیری داشته باشد اما به دلیل مشکلات جسمانی بهتره حتما از چند قوچ استفاده کنید تا در صورت ضعف اسپرم یک قوچ ، فرایند بره زایی گله با مشکل مواجه نشود. همچنین دوران افزایش میل جنسی میش ها به دلیل اینکه معمولا سریع از بین می رود باید در کوتاه ترین زمان ممکن با تعداد مناسبی قوچ، جفت گیری انجام شود.

اگر از چندین قوچ در یک گروه میش استفاده می کنید، مطمئن شوید که محل نگهداری کوچک نباشد و از تهویه مناسبی نیز برخوردار باشد.

در این بخش بخوانید: چگونه با یک کلیک مرغ و خروس محلی در تهران بخریم!

قدم هفتم : انجام دقیق کلیه فعالیت های لازم

قبل از آغاز فصل جفت گیری گوسفندان، دامداران می‌بایست چند کار ضروری انجام دهند. یکی از این فعالیت‌ها، کوتاه کردن سم گوسفندان است. به دلیل استرس زا بودن سم چینی، از کوتاه کردن سم میش ها بلافاصله پس از جفت گیری خودداری کنید. حداقل در سه ماه اول آبستنی کوتاه کردن سم نباید انجام شود.

همین امر در مورد سایر کارهای پرورشی همچون پشم چینی، گندزدایی و… نیز صدق می‌کند. این قبیل فعالیت ها را قبل از تولید مثل انجام دهید و یا تا اواسط یا پایان بارداری صبر کنید. به تغذیه مناسب اعضا گله ادامه دهید و فضای مناسبی را برای زایمان گوسفندان مهیا کنید.

همچنین خیلی اوقات با وجود استفاده از خوراک مناسب و سایر نکات موردنیاز جهت باروری گله، تنها به دلیل رعایت نکردن یک یا چند نکته ساده شاهد عدم باروری میش‌ها هستیم. دما محیط یکی از همین موارد ساده اما مهمی است که کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد به طوریکه بر اساس گفته کارشناسان اگر حدود 30 دقیقه گله در معرض آفتاب شدید (بیش از 35 درجه) قرار بگیرد، حتی در صورت جفت گیری احتمال کاهش باروری به شدت رشد می‌کند به این خاطر که دما بالا، بر بیضه قوچ تاثیر گذار است.

در ضمن انجام واکسیناسیون درست و طبق نظر دامپزشک پیش از آغاز فصل جفت گیری بسیار حائز اهمیت است.

در این سایت بخوانید: خصوصیات قوچ گوسفندی خوب چیست؟

ظرفیت جفت گیری گوسفندان

ظرفیت جفت گیری به میل جنسی جنس نر و توانایی در جفت گیری موفقیت آمیز با جنس ماده گفته می‌شود. برای اطمینان از موفقیت در تولید مثل گله داران باید سعی کنند فعالیت نرها را در فصل تولید مثل مشاهده و بررسی کنند. نرها با ظرفیت جفت گیری کافی باید علاقه مند به بررسی میش ها باشند و تمایل و توانایی انجام چندین بار جفت گیری را در یک بازه زمانی مشخص داشته باشند.

در گله ‌های بزرگ گوسفند و بز با تعداد زیاد جنس نر، مشاهده دقیق فعالیت قوچ همیشه امکان پذیر نیست. بنابراین قرار دادن یک قوچ با چند میش برای آزمایش ظرفیت جفت گیری آن می‌ تواند تا حد زیادی به بهبود عملکرد تولید مثل گله کمک کند. ممکن است تا 10 درصد از قوچ ها علاقه چندانی به جفت گیری با میش ها نداشته باشند و فقط برای دخالت در کار سایر قوچ هایی که قصد جفت گیری دارند فعالیت داشته باشند.

• درباره ویژگی یک قوچ خوب اینجا بیشتر بخوانید.

استفاده از قوچ با ظرفیت جفت گیری مناسب امکان افزایش نسبت میش به قوچ، کاهش طول فصل زایش و یکنواختی بیشتر بره ها را فراهم می‌کند، علاوه بر این نشان داده شده است که میش هایی که برای تولید بره های سنگین تر از شیر گرفتن انتخاب شده اند نیز قوچ هایی با ظرفیت جفت گیری بیشتری تولید می کنند. ظرفیت جفت گیری در گاو و طیور قابل توارث است بنابراین به نظر می رسد که در گوسفند و بز نیز این گونه باشد.قرار دادن نرهای با ظرفیت جفت گیری پایین در برنامه تلقیح مصنوعی راه حل خوبی برای برطرف کردن این مشکل نیست.

اطلاعات تکمیلی درباره ارزیابی جفت گیری صحیح

برای اینکه یک قوچ یا بز دارای توان جفت گیری مناسبی باشد بایستی از نظر جسمی سالم، دارای کیفیت بالای مایع منی و دارای توانایی جفت گیری با ماده ها باشد. در اکثر ارزیابی های صحیح تولید مثل فقط سلامت جسمی و کیفیت مایع منی مورد ارزیابی قرار می گیرد این امر باعث می شود که توانایی جفت یری یا سرویس دهی توسط دامدار مشاهده شود و یا با انجام یک تست ارزیابی شود. در خصوص شرایط فیزیکی نیز باید لنگش، اختلال در بینایی و وضعیت بد بدن از را نیز بررسی کرد. در صورت نمره بدنی ضعیف باید قبل از فصل تولید مثل دام های ضعیف جایگزین شوند.

امتیازدهی به وضعیت بدن روش مهم مدیریتی است که توسط تولید کنندگان به عنوان ابزاری برای کمک به بهینه سازی تولید، ارزیابی سلامت و ارزیابی وضعیت تغذیه ای مورد استفاده قرار می گیرد. این عمل به ارزیابی گله از نظر میزان ذخایر بدن به ویژه چربی موجود در بدن حیوان کمک می کند.

مهم ترین زمان ها برای تعیین امتیاز وضعیت بدنی طی چرخه تولیدی شامل پیش از جفت گیری، اواسط آبستنی، زمان زایش و زمان شیرگیری می‌باشد. نمره گذاری وضعیت بدن عمدتا برای افزایش بازده اقتصادی از طریق افزایش عملکرد تولید مثل و تحقق هزنیه های خوراک کارآمد تر استفاده می شود.

نمره گذاری وضعیت بدن با لمس حیوان انجام می‌شود. این عمل کمک می کند تا از ایجاد اشتباه توسط حیوانات رنگی به خصوص رنگ سیاه و هنگامی که موهای بلند یا پشم وجود دارد جلوگیری کند. هنگام ارزیابی وضعیت بدن گوسفند، ارزیاب ها به میزان پوشش ماهیچه ای و چربی در هشت نقطه مهم تشریحی نگام می کنند. پس از مشخص شدن امتیاز می توان آن را با یک امتیاز مطلوب در یک دوره خاص از چرخه تولید برای یک گونه مقایسه کرد.

چه زمانی گوسفند ماده برای جفت‌گیری آماده است؟

برای اینکه زمان مناسب قوچ‌اندازی را در گله خود به‌درستی انتخاب کنید، صرفاً دانستن عدد سن کافی نیست. آمادگی گوسفند ماده برای پذیرش قوچ، حاصل تعامل دو عامل کلیدی است: سن فیزیولوژیک و وزن مناسب نسبت به بلوغ. هرگونه بی‌توجهی به این عوامل می‌تواند به کاهش نرخ باروری، ضعیف شدن بره‌ها و اختلال در نظم زاد و ولد گله منجر شود.

1-سن مناسب برای شروع جفت‌گیری

نژادهای خارجی مانند دورپر (Dorper) یا رومانوف (Romanov) معمولاً در 7 تا 8 ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند و در صورت رسیدن به وزن کافی، می‌توانند وارد برنامه جفت‌گیری شوند.

در مقابل، نژادهای بومی ایرانی مانند افشاری، کردی، قزل، مهربان یا مغانی، اغلب در سن 10 تا 11 ماهگی به آمادگی لازم می‌رسند. این تفاوت عمدتاً به‌دلیل اقلیم، ژنتیک و نرخ رشد این نژادهاست.

2-وزن؛ معیار مهم‌تر از سن

سن به‌تنهایی گمراه‌کننده است. آنچه اهمیت دارد این است که ماده گوسفند حداقل به 65 درصد وزن بلوغ خود رسیده باشد. برای مثال، اگر وزن متوسط یک میش بالغ از نژاد افشاری ۶۵ کیلوگرم باشد، آستانه ورود به جفت‌گیری 42 تا 43 کیلوگرم است. این شاخص به‌مراتب دقیق‌تر از سن عمل می‌کند.

نکته حرفه‌ای: بعضی دامداران باتجربه، از «شاخص آمادگی جفت‌گیری» استفاده می‌کنند؛ یعنی زمانی که گوسفند علاوه‌بر وزن و سن مناسب، بدنی گوشتی، شاداب، و بدون لاغری مشهود دارد و واکنش طبیعی به حضور قوچ از خود نشان می‌دهد.

چرا توجه همزمان به “سن و وزن” مهم است؟

ترکیب دو عامل سن و وزن باعث می‌شود که تخمدان‌های گوسفند ماده عملکرد طبیعی داشته باشند و تخمک‌گذاری به شکل مؤثر انجام شود. اگر گوسفند زودتر از موعد یا در شرایط بدنی نامناسب جفت‌گیری کند:

خطر سقط جنین افزایش می‌یابد.

احتمال زایمان بره‌های ضعیف و نارس بیشتر می‌شود.

نرخ باروری پایین می‌آید و دامدار متحمل زیان می‌شود.

توصیه‌های کلیدی برای موفقیت در قوچ‌اندازی

1. قبل از شروع فصل جفت‌گیری، از نظر تغذیه‌ای وضعیت میش‌ها را تقویت کنید (با مکمل‌های معدنی و پروتئینی).
2. قوچ‌ها باید از نظر اسپرم‌زایی، تغذیه و سلامت کلی معاینه شده باشند.
3. فصل مناسب (مثل پاییز) را برای افزایش نرخ باروری انتخاب کنید.
4. برای مدیریت بهتر، همزمانی جفت‌گیری (Synchronizing) با استفاده از داروهای مخصوص زیر نظر دامپزشک می‌تواند مفید باشد.

خلاصه‌ای از دلایل عدم فحلی در دام‌های سبک و سنگین عبارت است از:

• لاغری گوسفند یا گاو به خاطر پایین بودن ارزش غذایی و انرژی جیره یا عدم مصرف خوراک به میزان کافی در طول فصل جفت‌گیری
• به وجود آمدن عفونت رحمی یا کیست‌های تخمدانی
• مبتلا شدن دام به برخی بیماری‌های ویروسی و میکروبی و ایجاد تاثیرات نامطلوب بر وضعیت بدنی این حیوانات
• عدم استفاده کافی از مواد معدنی و ویتامینی در جیره و متعادل نبودن جیره از نظر مواد تشکیل دهنده

نتیجه گیری 

آمادگی برای فصل بره زایی و جفت گیری گوسفندان ضروری است. یعنی اگر به دنبال کاهش زیان های مالی ناشی از سقط جنین و یا عدم باروری میش های خود هستید باید حتما به رعایت موارد ذکر شده بپردازید.

در آخر چنانچه در شهر تهران به دنبال مرکزی مطمئن جهت خرید گوسفند زنده هستید، پیشنهاد داریم این لینک را دنبال نمایید.