امروزه بر کسی پوشیده نیست که شیر بز از پرفایده‌ترین و خوشمزه ترین انواع شیر است. محبوبیت این نوع شیر به حدی می‌باشد که بسیاری از مردم به دلایل مختلف حتی شیر بز را بهترین جایگزین برای شیر گاو می‌دانند. با این حال طعم و مزه شیر بز برای همه افراد نیز همیشه خوشایند نیست.
اگر از خواص بی نظیر شیر بز آگاه هستید ولی به دلیل نامطبوع بودن طعم و بوی آن تمایلی به خوردن آن ندارید، نگران نباشید چراکه در این مطلب به شما راهکارهایی برای بهبود طعم شیر بز ارائه خواهیم کرد.
راهکارهایی که با اجرای آنها در هنگام دوشیدن و نگهداری منجر به فراموشی تجربه بدی خواهد شد که از طعم شیر بز در خاطر داشتید.
فواید شیر بز
طی بررسی‌های که توسط دانشمندان علوم تغذیه‌ای صورت گرفته، مشخص شده است که شیر بز از فواید بی‌شماری برخوردار می باشد. به جز شیر انواع لبنیات تولید شده از شیر بز نیز خواص زیادی نیز دارند.
ما در وب سایت بازار گوسفند به صورت مفصل در یک مطلب جداگانه فواید شیر بز را شرح داده‌ایم، اما اگر به صورت خلاصه بخواهیم خواص شیر بز را مطرح کنیم باید بگوییم که این نوع شیر به راحتی هضم میشود و برای افرادی که آلرژی دارند، انتخاب مناسب‌تری به حساب می‌‌‌آید. به جز این دو ویژگی شیر بز درصد غلظت و مواد مغذی بالاتری نیز دارا است و همچنین به سلامت قلب هم کمک زیادی می‌کند.
چطور طعم و کیفیت شیر بز را بهتر کنیم؟
به طور کلی عوامل مختلفی در طعم شیر بز دخیل هستند. عواملی که گاهی اوقات به راحتی قابل تشخیص نیستند. شیر تازه گاو و بز زمانی که هر دو به صورت درست تولید شوند، باید طعم تقریبا یکسانی داشته باشند اما به دلیل روش‌های نگهداری نامناسب عمدتا دچار تغییر طعم و مزه می شوند. به عنوان یک دامدار با رعایت نکات زیر طعم شیر و کیفیت شیر بز بهتری را بدست خواهید آورد. این موارد را حتما دنبال کنید.
نوع نژاد بز را در نظر بگیرید:
همانطور که می‌دانید برخی نژادهای بز برای تولید شیر بهتر از سایر نژادها هستند. اساسا بزهایی که شیر پرچرب‌تری تولید می‌کنند طعم و مزه‌ی شدیدتری نیز دارند. دو نژاد بز سانن و آلپاین از بهترین نژادها برای تولید شیر بز به شمار می‌روند.
تاثیر خوراک بزها بر طعم و مزه شیر بز:
اگر به عنوان یک دامدار که در زمینه تولید شیر بز فعالیت می‌کند و به دنبال سودآوری هستید، حتما به نوع خوراک مصرفی این حیوانات باید توجه ویژه‌ای داشته باشید. گاهی اوقات استفاده از برخی گیاهان طعم شیر را بسیار تحت تاثیر قرار می‌دهد. توصیه ما این است که با یک جیره غذایی مناسب و مقوی می‌توانید به بهترین راندمان دست پیدا کنید.
شیر را از صافی رد کنید:
عبور دادن شیر بز پس از دوشیده شدن از یک صافی از ورود گرد و غبار، مو و سایر مواد زائد به شیر جلوگیری می‌کند. این مورد می‌تواند بر طعم شیر بز اثرگذار باشد.
از ابزار و وسایل تمیز استفاده کنید:
اگر به ضدعفونی و تمیز کردن وسایل خود اهمیت ندهید، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که شیر بز تولید دامداری شما خوشمزه و سالم باشد. شاید این مورد بدیهی به نظر برسد اما جالب است بدانید که بسیاری از افراد آن را نادیده می‌گیرند. به جز وسایل شیردوشی، مطمئن شوید که سایر بخش های دامداری شما همچون انبارها، آخورها و … نیز تمیز باشد. پاک کردن گرد و غبار یا تار عنکبوت و یا محل تجمع مگس ها به پایین آوردن درصد میکروب شیر کمک زیادی می‌کند. معمولا در کارخانه های لبینات هر اندازه بار میکروبی شیر پایین‌تر باشد، قیمت بالاتری نیز دارد. این مورد را جدی بگیرید.
- در مورد دستگاه شیردوشی اینجا بیشتر بخوانید.
در یک محیط ویژه اقدام به شیردوشی نمایید:
زمانی که در محیط های باز اقدام به شیردوشی می‌کنید، احتمالا نفوذ آلودگی های محیطی به ظرف شیر زیاد میشود. تا حد امکان سعی کنید در محیط‌های مسقف و دور از مسیر باد شیر بزها را بدوشید.
از ظروف پلاستیکی استفاده نکنید:
در صورت امکان به جز رعایت نکات فوق، پیشنهاد می شود که از ظروف پلاستیکی جهت نگهداری شیر استفاده نکنید. در عصر کنونی بر کسی پوشیده نیست که پلاستیک برای سلامتی مضر است و تمایل به جذب بو دارد. بوهای نامطبوعی که در محیط دامداری شایع است. به جای استفاده از چنین ظروفی، ظرف شیر خود را از جنس استیل انتخاب کرده و دیگر نگران این موضوع نباشید.
حمام یخ را جهت نگهداری شیر فراموش نکنید:
چنانچه دامداری شما به صورت سنتی اداره میشود و از تجهیزات پیشرفته برای نگهداری شیر برخوردار نیستید بهتره وقتی شیر گله خود را می‌دوشید، ظرف شیر را برای سریع خنک شدن در ظرفی پر از یخ قرار دهید. علاوه بر این ظرف شیر استیل خود را که برای شیردوشی استفاده می‌کنید، بهتره در زمان دوشیدن خنک نگهدارید.
- بیشتر بخوانید: چگونه در تهران مرغ و خروس زنده با کم ترین قیمت بخریم؟
مراقب سلامت بزهای خود باشید:
سلامت بزهای گله خود را مدام بررسی کنید، تا مطمئن شوید که بهترین شیر با کمترین بار میکروبی را تولید می‌کنید. هر نوع مشکل در سلامتی بز اعم از عفونت ها و ویروس ها می تواند بر کیفیت شیر این نوع دام زنده تاثیرگذار باشد. هنگامی که بیماری را درمان کنید، طعم بد شیر معمولا از بین می‌رود. ولی همانطور که می‌دانید پیشگیری بهتر و کم هزنیه تر از درمان است.
علاوه بر معاینات برنامه‌ریزی شده توسط کارشناسان دامپزشکی به بیماری ورم پستان بزهای شیرده توجه ویژه تری داشته باشید. در ضمن تا حد امکان نیز از ایجاد استرس و تنش برای گله خود بپرهیزید.
طعم کره تولید شده از شیر بز
کره تولید شده از بز ممکن است به مانند کره گاوی و گوسفند قوام مشابهی داشته باشند، اما طعم این محصولات با همدیگر تفاوت هایی دارد و همچنین نقطه ذوب و و فواید آنها نیز با هم فرق می‌کنند. این نوع کره در مقایسه با کره گاوی، سفید و شفاف‌تر است.
به عقیده بسیاری از مردم، طعم کره بز، تا حدودی ملایم تر و دلپسندتر است و بافت صاف و یکدستی دارد. هنگامی که از این نوع کرده برای سرخ کردن یا پخت و پز استفاده میشود، تفاوت طعم بین کره بز و گاو معمولا از بین می‌رود. اما زمانی که از آن برای پخت شیرینی و کیک استفاده میشود، بافت متفاوت و بسیار خوشمزه‌ای را ایجاد می‌کند.
بستنی تولید شیر از شیر بز
این نوع بستنی معمولا از پرطرفدارترین انواع بستنی در میان اقشار مختلف جامعه است. در حالی که برخی می‌گویند این نوع بستنی بوی شدیدی همانند بوی بز می‌دهد، اما بدون شک طعم منحصر به فرد ملایم و کمی شیرین آن به خصوص برای کسانی که توانایی تحمل لاکتوز را ندارند، بسیار مطلوب و دلپذیر است. به علاوه پروتئین، کلسیم و منیزیم آن نسبت به شیر گاو بیشتر است و برای کسانی که به دنبال رژیم غذایی باکیفیت هستند، گزنیه سالم تری محسوب میشود.
دوره خشکی بزهای شیری
بزهای شیری برای تولید شیر مناسب در دوره بعد هر سال به مدت 2 ماه خشک می شوند. تولید زیاد در یک دوره سبب مصرف ذخایر بدن حیوان میشود که لازم است در دوره خشکی جبران شود. همچنین در این دوره بافت های پستان برای تولید مجدد در شیردهی بعد ترمیم می‌شوند.
تولید شیر در بزهایی که دوره خشکی طبیعی ندارند، حدود 75-65 درصد تولید در بزهای با دوره خشکی طبیعی است در زمان خشکی مصرف غلات باید کاهش و به تدریج حذف شود و از علوفه های با کیفیت مطلوب (نظیـر یـونـجـه و ســایـر علوفه های لگومینه) استفاده شود. همچنین تولید شیر بز به کمتر از 1.4کیلوگرم در روز کاهش یابد. در این حالت طی 7 روز فشار حاصل از پرشیری سبب قطع تولید شیر می شود.
در دوره خشکی بزها باید یک ترکیب معدنی خوب شامل 18-12 درصد کلسیم، 8-6 درصد فسفر و 30 – 25 درصد نمک و سایر مواد معدنی و ویتامین‌ها مصرف کنند. جیره بزهای شیری در 3 – 2 هفته آخر آبستنی مشابه جیره بعد از زایش است. همچنین بزها در دوره خشکی نباید زیاد چاق شوند بهتر است چند روز قبل از زایش مصرف غلات قطع شود و بزها با خوراک‌های ملین نظیر سبوس یا تفاله چغندرقند تغذیه شوند.
چگونه می‌توان میزان شیر تولیدی بز را افزایش داد؟
به هر اندازه که مقدار شیر بزها در هر بار دوشش افزایش پیدا کند، به همان نسبت نیز درآمد دامداران افزایش پیدا خواهد کرد. برای رسیدن به این هدف باید چند نکته ساده اما حیاتی را دامداران در تمام طول فصول نگهداری از بزهای شیر خود رعایت کنند. اولین نکته تمیزی محل نگهداری از گله بز ها است.
مورد بعدی به نوع جیره و مقدار مصرفی آن بستگی دارد. کیفیت اقلام سازنده خوراک و بالانس بودن بودن بسیار حائز اهمیت است. مثلا یونجه خوب حدود 15 تا 20 درصد پروتئین مورد نیاز بز ها شیرده را تامین می‌کند. در ضمن در خوراک باید از غلات مثل ذرت، جو، کنجاله سویا و مکمل‌های معدنی و ویتامینه حتما استفاده کرد.
نکته سوم نیز به بحث انگل زدایی و واکسیناسیون مرتب گله مربوط میشود.
اصول دوشیدن شیر بز
تا اینجا مطلب در مورد نکات مختلفی در رابطه با بهبود طعم و کیفیت شیر بز مطرح کردیم. در این بخش نیز قصد داریم به صورت خلاصه نحوه شیردوشی بز را به شما بیاموزیم.
به طور کلی بزها در دوران شیردهی و پس از زایش باید طی یک برنامه ثابت دوشیده شوند.
شیردوشی یک بز چگونه انجام میشود؟
قبل از شروع فعالیت دوشش شیر، باید کسی این کار را می‌خواهد به صورت دستی یا با دستگاه انجام دهد، با استفاده از دستمال و یک ماده ضدعفونی کنند مثل محلول ید 5 درصد سرپستانک‌های بز را تمیز کند. پس از انجام این عمل از آنجایی که ممکن است بز شیرده شما، زیاد آرام و مطیع نباشد، بهتره به گونه‌ای در زمان شیردوشی مهار شود که با یک ضربه ناگهانی به شما یا ظرف جمع آوری شیر آسیب وارد نکند.
برای این منظور می‌توانید به جز قرارگیری در یک وضعیت مناسب، یک ظرف از علوفه را جلوی بز گذاشته تا در هنگام دوشیدن، مشغول به خوردن باشد.
همچنین سطل شیر بهتره روی یک پایه، درست زیر پستانک قرار بگیرد. به علاوه قبل از شروع به دوشش بز توصیه میشود که برای کاهش بار میکروبی شیر، به جز ضدعفونی کردن پستان و تمیز کردن هرگونه آلودگی مثل چسبیدن خاک، مدفوع به پستان، از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید. در ضمن هرگونه علائم مثل پارگی، چروکیدگی، ورم یا عفونت در ناحیه پستان قبل از شیردوشی باید بررسی شود.
برای شروع پس از اجرا نکات فوق، سرپستانک ها را به آرامی و در عین حال محکم، با حرکت دست رو به پایین و به سمت سطل بکشید. فشار روی سرپستانک ها باید به صورت یکنواخت وارد شود.
بعد از اتمام کار نیز سرپستانک ها را دوباره بشویید. پیشنهاد میشود با استفاده از یک روغن طبیعی مثل روغن زیتون نیز پستان را مرطوب کرده تا از ساییدگی آنها محافظت شود.
معمولا زمانی که شیر یک بز ماده به خصوص بزهای جوان برای بار اول در یک سالن یا محیط جدید دوشیده میشود، بیشتر دچار تنش و سر و صدا می‌شوند. برای حل این مشکل که تقریباً همیشه به صورت موقتی اتفاق می‌افتد باید با استفاده از مهارت و تجربه خود بز را آرام نگهدارید و مقدار خوراک (عمدتا غلات) برای خوردن در اختیار آن قرار دهید.
- تهیه شده توسط وب سایت بازار گوسفند (بهترین عرضه کننده گوسفند زنده در سراسر تهران)
